ARCHEION

ARCHIWUM NARODOWE WE WSPÓŁCZESNYM SYSTEMIE PRAWNYM…
75
szym źródłem prawa jest konstytucja, która wyznacza zakres prawa federalnego
(nadrzędnego nad stanowym) 10 .
Najważniejszym dokumentem określającym podstawy prawne funkcjonowania
archiwów narodowych USA jest część 44 Kodeksu Stanów Zjednoczonych (Public
Painting and Documents, title 44 United States Code — USC) 11 . Znajdują się
w niej przepisy prawne dotyczące m.in. powołania i organizacji archiwów narodowych
USA, repozytoriów dokumentów prezydenckich, funduszu powierniczego
archiwów, komisji wydawnictw historycznych, jak również kwestii związanych
z zarządzaniem dokumentacją i zasobami informacyjnymi, ochroną dokumentacji
niejawnej, działalnością wydawniczą i popularyzatorską. Uzupełniające przepisy
prawne dotyczące archiwów znajdują się w różnych częściach Kodeksu Stanów
Zjednoczonych, zarządzeniach wykonawczych prezydenta USA oraz innego rodzaju
zapisach prawnych. Są połączone i pogrupowane rzeczowo w ramach różnych
dziedzin i aspektów funkcjonowania rządu i administracji federalnej.
Podstawy prawne funkcjonowania Archiwum Narodowego USA
Zgodnie z rozdziałem 21, części 44 Kodeksu Stanów Zjednoczonych Archiwum
Narodowe USA, nazywane National Archives and Records Administration
(NARA), funkcjonuje jako niezależna gałąź administracji federalnej, która
podlega Archiwiście Stanów Zjednoczonych (Archivist of the United States) 12 .
Archiwista Stanów Zjednoczonych jest wybierany przez prezydenta za zgodą
Senatu, przy czym prezydent ma prawo do jego odwołania, w porozumieniu
z Kongresem 13 . Archiwista Stanów Zjednoczonych może wyznaczyć swojego zastępcę,
który sprawuje jego funkcję pod nieobecność przełożonego lub w chwili
vacatu na tym stanowisku. Do jego uprawnień należy wydawanie przepisów,
dyrektyw i regulacji koniecznych do funkcjonowania NARA, a także przepisów
obowiązujących inne agencje federalne w zakresie postępowania z dokumentacją
14 . Posiada dowolność w organizowaniu administracji NARA oraz jej
10
Szerzej zob.: R. Tokarczyk, Prawo amerykańskie, Warszawa 2011.
11
United States Code (USC) to skodyfikowany zbiór prawa federalnego obowiązującego w USA.
Jest podzielony na 50 części (titles), ułożonych wg Office of the Law Revision Council przy Izbie
Reprezentantów Kongresu.
12
Zob.: strona internetowa U.S. Government Painting Office .
13
Zob.: United States Code (cyt. dalej USC), § 2103, rozdział 21, część 44.
14
Archiwista Stanów Zjednoczonych może scedować część uprawnień lub funkcji na wyznaczonego
przez siebie pracownika. Patrz § 2104 rozdział 21 część 44 USC; 1 sierpnia 1950 r. Kongres
przyjął ustawę Federal Records Act, która określała kompetencje archiwów narodowych w zakresie
zarządzania dokumentacją; ustawa wprowadzała określone procedury dotyczące tworzenia, przechowywania,
zarządzania oraz brakowania materiałów archiwalnych przez agencje federalne; J.G. Bradsher,
The National Archives: Serving Government, the public, and Scholarship, 1950–1965 [w:] Guardian
of Heritage: Essays on the History of the National Archives, Waszyngton 1985, s. 60.