ARCHEION

ŹRÓDŁA KARTOGRAFICZNE DO DZIEJÓW ZIEM WSCHODNICH…
443
powstania, oraz wyróżnia się czytelnością rysunku. Zaznaczono na niej granice
sześciu wójtostw, które wchodziły w skład klucza dryświackiego. Teren każdego
z nich został wyróżniony innym kolorem. W prawej części mapy umieszczono
dokładny opis granic klucza i granic wójtostw. Część opisowa mapy zawiera
także spis 23 jezior położonych na tym terenie. Największym z nich było jezioro
Dryświaty, z wyspą, na której wcześniej znajdowało się miasto o tej samej nazwie,
w XVIII w. relokowane i zbudowane nad brzegiem jeziora (ryc. 3) 57 .
W 1783 r. geometra Stanisław Witkowski sporządził mapę hrabstwa Brahiń
położonego w powiecie owruckim (województwie kijowskim). To wielobarwne
dzieło rękopiśmienne zostało sporządzone na papierze o wymiarach
234 x 132,6 cm (r. 223,4 x 121,9 cm) w trudnej do ustalenia skali, ponieważ
w podziałce liniowej nie określono jednostek, jakich użyto podczas prac pomiarowych
i kartograficznych. Na mapie oznaczono i opisano liczbami bądź literami
miejscowości należące do hrabstwa. Znaki topograficzne, oznaczenia liczbowe
i literowe objaśniono w legendzie, która zawiera także dane dotyczące rodzajów
i powierzchni gruntów oraz uwzględnia podziały własnościowe. Ponadto na mapie
wykreślono drogi, rzeki Dniepr i Brahinkę, granice hrabstwa z sąsiednimi
dobrami oraz granicę między Rzecząpospolitą a Rosją 58 .
Dwie mapy obejmują terytorium księstwa słuckiego. Starszą, a jednocześnie
o większym zasięgu terytorialnym, jest mapa dóbr księstwa słuckiego i kopylskiego
z końca XVIII w., autorstwa geometry Mikołaja Kleczowskiego. Jest to
rękopiśmienne wielobarwne dzieło kartograficzne o wymiarach 80,5 x 65 cm,
w skali ok. 1:200 000. Obejmuje swym zasięgiem terytorium obu księstw oraz
terenów przyległych. Na mapie przedstawiono sieć osadniczą, wyróżniając:
miasta (m.in. Słuck), miasteczka z dworem (m.in. Lenin), miasteczka bez dworu
(m.in. Kopyl) oraz dwory i wsie. Oznaczono podziały administracyjne (granice
powiatów) i własnościowe, sieć hydrograficzną oraz drogi i lasy (ryc. 4) 59 .
Druga zachowana mapa tego obszaru powstała w 1835 r. Nie zdołano ustalić jej
autora. Jest to wielobarwna rękopiśmienna praca kartograficzna o wymiarach
67 x 48 cm, w skali ok. 1:21 000. Zgodnie z jej tytułem („Plan idealny folwarków
księstwa Słuckiego”) oprócz oznaczonych symbolicznie miejscowości
obejmuje sieć folwarków 60 .
Z początku XIX w. pochodzą dwie mapy hrabstwa Głębokie i jedna mapa
hrabstwa Borysów. Pierwsza z map hrabstwa Głębokie została sporządzona
w 1800 r. przez komornika granicznego powiatu nowogródzkiego Jana
Jurkowskiego, w skali ok. 1: 16 500, dla ordynata ołyckiego i nieświeskiego
Dominika Radziwiłła. Jest to wielobarwny rękopis o znacznych rozmiarach
57
AGAD, Zb. Kart. 418–15; por. też przyp. 13.
58
AGAD, Zb. Kart. 76–15; Mapy i plany różne (cyt. dalej: MR).
59
AGAD, Zb. Kart. 452–61.
60
AGAD, Zb. Kart. 452–60.