ARCHEION

124
ARTUR R. SYPUŁA
nieuprawnionego wywozu lub nieterminowego przywozu materiałów archiwalnych
na terytorium kraju, karę pozbawienia wolności od roku do czterech lat lub
karę grzywny w wysokości od 258 do 5165 €.
Najdalej sięgającą ingerencją w uprawnienia właściciela archiwaliów może
być wywłaszczenie go z posiadanej dokumentacji. Dopuszcza się je tylko wtedy,
gdy przemawia za tym interes publiczny, a wywłaszczenie odpowiada potrzebie
poprawy warunków przechowywania dokumentacji lub jej dostępności 36 .
W związku z postulatem całościowej kodyfikacji prawa ochrony dóbr kultury
w Codice dei beni cluturali e del paesaggio znalazły się również normy regulujące
udostępnianie prywatnych materiałów archiwalnych. Zgodnie z przepisem
art. 127c.1 prywatni właściciele, posiadacze lub dzierżyciele zespołów archiwalnych,
lub pojedynczych dokumentów, dla których wydano deklarację wartości
kulturalnej w rozumieniu art. 13, mają obowiązek zezwolić uczonym, którzy
złożą o to podanie za pośrednictwem organu nadzoru archiwalnego, na korzystanie
z ich dokumentacji na warunkach określonych w porozumieniu między
prywatnymi właścicielami a tymże organem 37 .
Hiszpania
Głównym aktem normatywnym w systemie hiszpańskiego prawa archiwalnego
jest ustawa z 25 czerwca 1985 r. o hiszpańskim dziedzictwie historycznym 38 .
Do hiszpańskiego dziedzictwa historycznego zalicza się, na podstawie art. 1.2
tego prawa, rzeczy nieruchome i ruchome o znaczeniu artystycznym 39 . W tej samej
jednostce redakcyjnej ustawodawca precyzuje, że hiszpańskie dziedzictwo
historyczne tworzy również dziedzictwo dokumentalne i bibliograficzne.
Podstawowym uprawnieniem państwa w stosunku do prywatnych materiałów
archiwalnych jest wydawanie deklaracji ich wartości kulturalnej; dokonuje się tego
w dwojaki sposób — albo przez akt administracyjny Ministerstwa Kultury, albo
w drodze dekretu królewskiego wydanego w formie zindywidualizowanej (obowiązują
w tym zakresie przepisy proceduralne art. 9). Podobnie jak we Włoszech,
36
Przedmiotowe regulacje zawierają art. 95–100 kodeksu. Rozwój instytucji pierwokupu prywatnych
materiałów archiwalnych i dopuszczalności wywłaszczenia we włoskim prawie archiwalnym
omawia Lodolini (op.cit., s. 264–266).
37
Art. 127 c. 1: I privati proprietari, possessori o detentori a qualsiasititolo di archivi o di singoli
documenti dichiarati ai sensi dell’articolo 13 hanno l’obbligo di permettere agli studiosi, che
ne facciano motivata richiesta tramite il soprintendente archivistico, la consultazione dei documenti
secondo modalità concordate tra i privati stessi e il soprintendente. Le relative spese sono a carico
dello studioso.
38
Ley 16/1985, de 25 junio. Ley del Patrimonio Histórico Español (BOE 29 junio 1985, núm.
155/1985).
39
Art. 1.2: Integran el Patrimonio Histórico Español los inmuebles y objetos muebles de interés
artístico, histórico, paleontológico, arqueológico, etnográfico, científico o técnico. También forman
parte del mismo el patrimonio documental y bibliográfico, los yacimientos y zonas arqueológicas, así
como los sitios naturales, jardines y parques, que tengan valor artístico, histórico o antropológico.