ARCHEION

164
PAWEŁ WOLNICKI
ność znajduje odzwierciedlenie w wytwarzanej przez nie dokumentacji, której
część, jako materiały archiwalne, ma ogromne znaczenie dla historii i kultury
naszej ojczyzny.
Dlatego troska o tę część dziedzictwa narodowego wymaga nie tylko opieki
ze strony właściciela prawnego, jakim są Kościoły i związki wyznaniowe, ale
też pomocy ze strony państwa. Sprawy dotyczące dóbr kultury zawsze zaliczały
się do kategorii tzw. res mixta i podlegały regulacjom cywilno-konfesyjnym,
które w odniesieniu do Kościoła katolickiego znajdowały swoje umocowanie
w konkordacie. Po obu stronach (związków wyznaniowych i państwa) istnieją
zresztą prawne możliwości (brak przeciwwskazań) wzajemnej współpracy. Jak
to zostało sprecyzowane w Zarządzeniu nr 16 NDAP, zakres tych kontaktów
może dotyczyć: opracowywania i ewidencjonowania materiałów archiwalnych,
zabezpieczania dokumentacji, w tym konserwacji materiałów archiwalnych, oraz
ich digitalizacji. Archiwa państwowe mogą organizować wzajemną współpracę
w celu popularyzacji narodowego zasobu archiwalnego, którego części znajdują
się w posiadaniu tych podmiotów. Obustronne kontakty powinny doprowadzić
do wypracowania wspólnej linii działalności archiwalnej, informacyjnej, naukowej
czy wydawniczej.
Czynnikiem ograniczającym inicjatywy tej współpracy ze strony Kościołów
i związków wyznaniowych jest w znacznym stopniu nieufność wyniesiona jeszcze
z okresu PRL, a zwerbalizowana w pierwotnym brzmieniu ustawy archiwalnej
w postaci zapisu o nadzorze NDAP nad zasobem proweniencji wspólnot
religijnych. Jest to podstawa do obaw środowisk kościelnych o chęć przejęcia
przez państwo zasobu archiwalnego, którego te podmioty są właścicielami.
Szczególnie cenna, w moim odczuciu, jest możliwość wzajemnej współpracy
już na etapie pomocy świadczonej przez państwową służbę archiwalną w obszarze
postępowania z dokumentacją w kancelarii i archiwum bieżącym. Jest to
propozycja nowatorska. Zainteresowanie się na dalszym przedpolu archiwalnym
dokumentacją powstającą w wyniku działalności religijnej wspólnot wyznaniowych
stwarza perspektywy właściwego kształtowania narastającego zasobu
w archiwach przechowujących materiały archiwalne. Pozwala bowiem zainteresować
się rodzajem wytwarzanych archiwaliów, sposobem ich kwalifikacji,
klasyfikacji i selekcji oraz zasadami brakowania na stanowisku pracy, w kancelarii
czy archiwum bieżącym. Taki rekonesans pozwala już na przyszłość lepiej
chronić tę część ewidencjonowanego niepaństwowego zasobu archiwalnego.
Postać tych działań można sformalizować w zawartej bilateralnej umowie.
Jest to zatem obszar wzajemnych pertraktacji między właściwymi organami
państwa a Kościołów czy związków wyznaniowych. Otwartym pozostaje
w zasadzie pytanie o podmioty zawierające porozumienie ze strony Kościoła
i związku wyznaniowego dotyczące współpracy. Wydaje się, że najlepiej zostały
one sprecyzowane w normatywach Kościoła katolickiego. Takie porozumienie
może bowiem zawrzeć Konferencja Episkopatu Polski z ministrem właściwym