ARCHEION

ELITA UMYSŁOWA W KANCELARII I NA DWORZE KSIĄŻĄT MAZOWIECKICH…
409
i Janusza II. Zmarł 20 lipca 1471 r., pełniąc urząd kanclerza, co odnotowano
w Metryce Książęcej 34 .
Wykształconym pracownikiem kancelarii książąt mazowieckich był Mikołaj
z Mniszewa h. Kościesza, kanclerz książąt mazowieckich: Kazimierza III, Bolesława
V i Konrada III Rudego 35 . Był on synem podskarbiego Stanisława z Mniszewa
w ziemi zakroczymskiej i Wichny, córki Mikołaja ze Złotopolic. Jego stryjem
był wybitny kancelista mazowiecki Szczepan z Mniszewa, kanclerz księcia
Bolesława IV. W 1448 r. zapisał się wraz z bratem Stanisławem, za rektoratu
Jakuba z Krakowa, na studia na Uniwersytecie Jagiellońskim 36 . W 1451 r., za
dziekana Stanisława Zawady, został bakałarzem 37 , a w 1457 r., za dziekana Jana
z Oświęcimia, otrzymał tytuł magisteria 38 . Wyższych stopni nie osiągnął, chociaż
studiował teologię i prawo w Krakowie i we Włoszech. Na początku lat 70.
związał się z kancelarią książęcą, a po wyborze Kazimierza III na biskupstwo
płockie prowadził sprawy księcia mazowieckiego w Rzymie i został jego kanclerzem
biskupim 39 . Po śmierci Kazimierza III (1480) 40 został kanclerzem jego
młodszego brata Bolesława V. Związane to było z faktem, że pracę w kancelarii
zakończył Piotr Chodkowski, który awansował na biskupstwo płockie. Jeszcze
za życia Bolesława V łączyły go bliskie związki z najstarszym Bolesławowicem,
Konradem III Rudym, od którego otrzymał wraz z braćmi przywilej zmniejszający
czynsz dla ich dóbr (2 kwietnia 1478) 41 . Został także kanclerzem księcia
czerskiego. W 1496 r., na sejmie w Piotrkowie, sporządził dokument przyrzeczenia
przez Konrada III złożenia przysięgi lennej królowi Janowi Olbrachtowi 42 .
Będąc kanclerzem książąt mazowieckich (Kazimierza III, Bolesława V i Konrada
III), uczestniczył w sejmach mazowieckich obradujących w Warszawie w latach
1482–1507 43 . Mikołaj z Mniszewa zawdzięczał swoją karierę w hierarchii
kościelnej protekcji książąt mazowieckich. Był kanonikiem i prałatem w kapitule
płockiej i warszawskiej. Ostatni raz jako kanclerz Anny Radziwiłłówny,
regentki Mazowsza i jej małoletnich synów Stanisława i Janusza, wystąpił na
34
AGAD, MK 6, k. 1d.
35
Na jego temat: M. Woźniakowa, Mikołaj z Mniszewa h. Kościesza (zm. 1507), PSB, t. 21, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk
1976, s. 127–128; P. Dembiński, Poznańska kapituła katedralna
wieków średnich, Poznań 2012, s. 571 i n.
36
Metryka Uniwersytetu, t. 1, s. 220.
37
Księga promocji wydziału sztuk Uniwersytetu Krakowskiego z XV w., wyd. A. Gąsiorowski,
T. Jurek, I. Skierska, W. Swoboda, Kraków 2000, s. 41.
38
Ibidem, s. 45.
39
M. Woźniakowa, Mikołaj z Mniszewa, s. 127–128.
40
J. Grabowski, Dynastia Piastów mazowieckich, s. 487–488.
41
M. Woźniakowa, Mikołaj z Mniszewa, s. 127–128.
42
IMT, t. 2, Warszawa 1973, nr 155.
43
B. Sobol, Sejm i sejmiki ziemskie na Mazowszu książęcym, Warszawa 1968, s. 171.