ARCHEION

MODEL CYKLU ŻYCIA DOKUMENTACJI
181
i kręgosłupem urzędu”, zaś zespół archiwalny, jako spuścizna po żywym organizmie,
„zachowuje jego strukturę i sam staje się poniekąd organizmem” 14 . Kazimierz
Konarski w swych rozważaniach dodawał, że „zespół archiwalny dzieli
aż do śmierci losy urzędu, gdyby nie to, że chronologicznie właśnie dopiero ze
»śmiercią«, czyli likwidacją urzędu, rozpoczyna się najczęściej właściwe archiwalne
»życie« zespołu” 15 . Jak widzimy, zwolenników organicyzmu — bardziej
lub mniej świadomych swej teoretycznej podbudowy — było na niwie archiwalnej
wielu. Przykłady z literatury dawnej i obecnej można mnożyć.
Początki modelu cyklu życia dokumentacji
Starożytni Grecy uważali, że czas ma strukturę cykliczną, na podobieństwo
okresowego powracania pór roku czy naturalnych rytmów biologicznych. Zenon
z Kition tak opisał wielki rok świata: „W końcowych okresach świat ogarniają
płomienie, po czym rozpoczyna się powstawanie nowego świata. Wszystko dobiega
kresu w pierwotnym ogniu, który niczym ziarno zawiera wszystkie racje
i wszystkie przyczyny bytów, które były, są i będą” 16 . Po takim kataklizmie
wszystko się odradza i co więcej, te same procesy fizyczne prowadzą do tego, że
nowy świat jest identyczny z poprzednim. W tym kontekście lepiej rozumiemy
powiedzenie Zenona, że fortuna kołem się toczy. Widzimy też, jaka była geneza
metaforycznego pojęcia cyklu życia. Dla biologa cykl taki to model opisujący
proces przemian rozwoju organizmu od czasu jego powstania aż do śmierci. Rytmika
cyklów życiowych jest właściwością poszczególnych gatunków i opisywana
jest z perspektywy taksonów, w odróżnieniu od ontogenezy, która opisuje
rozwój poszczególnych osobników 17 . Jest to istotne rozróżnienie, proces jest ten
sam (narodziny — życie — śmierć), jednak cykl życia nie opisuje konkretnego,
indywidualnego organizmu, lecz pewien uogólniony model, mechanizm
przemian każdego osobnika danego gatunku. Zatem i cykl życia dokumentacji
nie będzie opisywał losów pojedynczego pisma, ale w postaci uogólnionej przedstawi
poszczególne etapy, przez jakie przechodzić będą kolejne pisma.
Model cyklu życia jest prosty, ale jednocześnie w sposób logiczny i syntetyczny
ukazuje skomplikowane zjawisko. Zapewne te cechy sprawiły, że takie „przyrodnicze”
podejście stało się popularne również w wielu innych dziedzinach zajmujących
14
Op.cit., s. 17.
15
Ibidem.
16
Zenon z Kition (ok. 335–ok. 263 p.n.e.), założyciel szkoły stoików; w pracy O wszechświecie
i bycie, zob.: Ubaldo Nicola, Filozofi a, Warszawa 2006, s. 146, 174.
17
Takson — jednostka systematyczna organizmów, np. odmiana, gatunek, rząd, gromada,
zob.: Słownik języka polskiego PWN [dostęp: 19 marca
2013]. Ontogeneza — osobniczy rozwój organizmu, obejmujący wszystkie zmiany, jakie w nim zachodzą
od powstania osobnika do jego naturalnej śmierci, zob.: [dostęp: 19 marca 2013].