ARCHEION

156
PAWEŁ WOLNICKI
stwowym porządku prawnym 11 . Na tej podstawie trudno więc obecnie zaadaptować
wszystkie przepisy ustawy archiwalnej, przed jej nowelizacją, zgodne
z ramami ustrojowymi i konstytucyjnymi PRL oraz wydanymi w tym okresie
aktami dotyczącymi oddzielenia (tzw. separacji wrogiej) Kościołów i związków
wyznaniowych od państwa 12 . Art. 4 wspomnianej ustawy, wskazujący
na nadzór Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych nad narodowym
zasobem archiwalnym, należy obecnie rozumieć dwojako. W odniesieniu do
państwowego zasobu narodowego należy traktować ten nadzór w znaczeniu
ustrojowym, natomiast w odniesieniu do materiałów archiwalnych proweniencji
wyznaniowej chodzi tu co najwyżej o określenie specjalistycznych kompetencji
wynikających z prawa materialnego 13 w zakresie kształtowania zasad
postępowania z materiałami archiwalnymi na przedpolu archiwalnym i w archiwum.
Podmioty kształtujące strukturę niepaństwowego zasobu archiwalnego,
zachowując swoją niezależność, posiadają bardzo cenną część dziedzictwa
narodowego i choć nie można ich poddawać jurysdykcji państwa, to potrzebne
są — w opinii obecnie urzędującego Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych
prof. Władysława Stępniaka — pewne rozwiązania legislacyjne pozwalające
o zatroszczenie się o ich byt 14 .
Ustawodawstwo wyznaniowe
Swój wkład w rozwój polskiej kultury narodowej wnoszą zarówno Kościoły
chrześcijańskie, co akcentuje preambuła obowiązującej obecnie konstytucji
15 , jak też inne związki wyznaniowe 16 . Dobra kultury materialnej stają się
przez to częścią narodowego dziedzictwa, którego ochrona jest obowiązkiem
państwa. Wymieniając źródła prawa wyznaniowego w porządku chronologicznym,
należałoby zwrócić uwagę na ustawodawstwo regulujące kwestie dotyczące
archiwaliów powstałych i powstających w wyniku działalności jednostek
organizacyjnych poszczególnych denominacji religijnych, a stanowiących
część narodowego dziedzictwa archiwalnego, zaś w odniesieniu do Kościoła
rzymskokatolickiego także konkordat między Stolicą Apostolską a Rzecząpo-
11
J. Krukowski, Konkordat polski. Znaczenie i realizacja, Lublin 1999, s. 68–70.
12
Por.: H. Misztal, Miejsce centralnego archiwum diecezjalnego w strukturze Kościoła lokalnego,
„Poznańskie Studia Teologiczne” 2001, t. 11, s. 296.
13
J. Zimmermann, Prawo administracyjne, Kraków 2005, s. 165.
14
M. Wiśniewska, rec.: Archiwistyka społeczna, red. K. Ziętal, Warszawa 2012, „Archiwista Polski”,
t. 71, 2013, nr 3, s. 68.
15
„[...] wdzięczni naszym przodkom [...] za kulturę zakorzenioną w chrześcijańskim dziedzictwie
Narodu i ogólnoludzkich wartościach”, Dz.U. 1997, nr 78, poz. 483.
16
„[...] uznając historyczny wkład Kościołów i innych związków wyznaniowych w rozwój kultury
narodowej [...]” — preambuła Ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach sumienia i wyznania
(Dz.U., nr 141, poz. 943, ze zm.).