ARCHEION

422 JANUSZ GRABOWSKI
cześnik ciechanowski i ochmistrz dworu księżniczki Zofii, oraz Marcin Oborski,
stolnik zakroczymski i marszałek książąt Janusza i Stanisława) podpisali własnoręcznie
28 lutego 1523 r. oświadczenie o przekazaniu sumy 10 tys. florenów
w złocie (zgodnie z umową) Stefanowi Batoremu, wojewodzie węgierskiemu 113 .
Praca na rzecz dworu książęcego pozwoliła Stanisławowi osiągnąć dochodowe
beneficja — był kanonikiem i prałatem kapituły w Warszawie, ponadto kanonikiem
płockim, włocławskim, uniejowskim i poznańskim. Stanisław ze Strzelec
zmarł w 1532 r. 114 W katedrze warszawskiej znajduje się jego renesansowa płyta
nagrobna (odlana w brązie), wykonana prawdopodobnie w norymberskim warsztacie
Piotra Vischera Młodszego, która ukazuje uczonego w stroju kanonika
ze skrzyżowanymi rękami podtrzymującymi księgę 115 . Stanisław jest uważany
za jednego z pierwszych humanistów warszawskich.
Kolejnym wykształconym sekretarzem książęcym był Tomasz Sokołowski,
doktor dekretów, kustosz kolegiaty św. Jana. Był on synem Świętosława
h. Trzaska z Sokołowa w powiecie ostrowskim (parafia Czerwino) 116 . Studia na
Uniwersytecie Krakowskim rozpoczął w semestrze letnim w 1462 r., za rektoratu
Arnolfa z Mirzyńca 117 . Po studiach i przyjęciu święceń kapłańskim związał
swoją karierę z dworem biskupa płockiego Kazimierza III, księcia mazowieckiego.
Następnie wyjechał na dalsze studia do Włoch, zapewne do Bolonii, gdzie
pogłębiał wiedzę prawniczą. Studia zwieńczył doktoratem praw. Wykształcenie
prawnicze ułatwiło mu karierę na dworze czersko-warszawskim regentki Anny
Radziwiłłówny i jej synów. Spotykamy go, jako dworzanina (1511), a następnie
członka rady książęcej i posła na sejm mazowiecki w latach 1515–1525 118 .
W źródłach występował wówczas jako doctor iuris pontifi cis; secretarius; doctor
utriusque iuris 119 . Należał w tym czasie do najbliższego otoczenia książąt
i wchodził w skład personelu kancelarii Piastów mazowieckich, o czym świadczy
tytuł sekretarza. Związki z dworem książęcym umożliwiły mu uzyskanie
beneficjów kościelnych. Został plebanem w Żukowie (dekanat błoński), kanonikiem
warszawskim (1515), kustoszem warszawskim (1523), plebanem w Grójcu
(1524) 120 . W latach 1526–1527 był komisarzem biskupa poznańskiego, Jana
113
Dokumenty polskie z archiwum dawnego Królestwa Węgier, t. 5, wyd. S.A. Sroka, Kraków
2012, nr 930.
114
A.J. i A. Sołtan, Stanisław ze Strzelec, s. 85–86.
115
Katalog zabytków sztuki. Miasto Warszawa, cz. 1, Stare Miasto, pod red. J.Z. Łozińskiego
i A. Rottermunda, Warszawa 1993, s. 199.
116
Na jego temat: A. Wolff, A. Sołtan, Materiały do dziejów czytelnictwa i oświaty na późnośredniowiecznym
Mazowszu, „Warszawa i Mazowsze” 1999, t. 3, s. 26; A. Sołtan, Sokołowski Tomasz,
PSB, t. 40, Warszawa 2000–2001, s. 205–206; A. Salina, Polityka książąt, s. 386.
117
Metryka Uniwersytetu, t. 1, s. 296: Thomas de Sokolowo Swanthoslai 1 1/2 gr.
118
B. Sobol, Sejm i sejmiki, s. 168.
119
Ibidem.
120
A. Sołtan, Sokołowski, s. 205–206; A. Salina, Polityka książąt, s. 362.