ARCHEION

LANDRATURA OPOLSKA PODCZAS DRUGIEJ WOJNY ŚWIATOWEJ…
569
o nich słyszeli i to zarówno wobec wszelkich osób spoza urzędu, w tym własnej
żony i pozostałych członków rodziny, jak i wobec urzędników innego urzędu
lub wydziału, jeśli nie mieli oni ku temu interesu służbowego. W wypadku, gdy
niedochowanie tajemnicy spowodowałoby jakieś szkody, pracownik podlegał
karze, z wydaleniem z pracy włącznie.
Związane z powyższym były regulacje dotyczące dostępu do akt spraw aktualnie
załatwianych, do których nikt spoza urzędu nie miał prawa wglądu bez
zgody landrata lub osoby go zastępującej. Również odpisy z akt dla osób trzecich
można było wykonać tylko za zgodą landrata lub jego zastępcy. Udzielanie
informacji prasie odbywało się także za zgodą landrata lub jego zastępcy.
Ograniczenia dotyczyły także zasad posługiwania się pieczęcią urzędową.
Uprawniony do korzystania z niej był jedynie kierownik wydziału, który w ramach
swego wydziału mógł wykorzystywać ją do uwierzytelniania podpisu i odpisów.
Struktura urzędu landrata w ciągu blisko 150 lat istnienia ulegała wielu przekształceniom.
Zmieniały się również zadania tego urzędu. Implikuje to zróżnicowany
sposób opracowania dokumentacji, jaką pozostawiły po sobie te jednostki
administracji. Niewątpliwie była to instytucja znacząca w administracji lokalnej
XIX i XX w. na obecnych terenach północnej i zachodniej Polski. Materiały archiwalne
znajdujące się w zespołach starostw powiatowych (landratur) stanowią
dziś jedno z ważniejszych źródeł poznania, nie tylko funkcjonowania administracji
pruskiej/niemieckiej tego okresu, ale przede wszystkim historii regionu.
Dzieje landratur na ziemiach polskich zakończyła druga wojna światowa
i będące jej konsekwencją zmiany granic. W początkach 1945 r. teren powiatu
opolskiego został zajęty przez Armię Czerwoną, co kończyło formalnie działalność
urzędu landratury w Opolu. Trudno dokładnie określić, kiedy przestał on
faktycznie działać, ponieważ nie zachowały się materiały z ostatnich miesięcy
jego funkcjonowania.
Budynek landratury zachował się do dnia dzisiejszego w niemal nienaruszonym
stanie. Jest to kamienica przy ulicy Krakowskiej 53, na wprost ulicy Powolnego,
tuż przed hotelem Mercury. W latach powojennych mieściło się tam
Prezydium Rady Narodowej, a obecnie jest on siedzibą różnych firm i sklepów.
Henryk Niestrój, The Opole administrative district office (Landratsamt) during the Second
World War. Methods of the systematization of units of starost offices. The office’s organisation and operations.
The Landratsamt was established on 30 April 1815 when, pursuant to a royal edict, Prussia’s
administrative division was introduced into 10 provinces, including the Silesian one. The article deals
with the organisation of the Opole administrative district office in the last months of its operations.
It is based on the organisational regulations dated 1944 which provide for, among other things, rules
of work of clerks (confidentiality, access to records, working hours, business trips, leaves), the office’s
structure and business procedures. The regulation was issued on 13 March 1944 and it became effective
on 1 April 1944. It is one of the remnants of the Opole administrative district office whose seat
has remained at 53 Krakowska Street until present. The article describes methods of systematizing