ARCHEION

574 OMÓWIENIA I RECENZJE
woeuropejską perspektywę rozwoju form kancelaryjnych, autorka dostrzega
w XIV w. sprzyjający impuls wzrostu roli dokumentu, upowszechniania się
rzymskiej zasady posługiwania się pisemnymi dowodami życia publicznego.
Słusznie eksponuje także w rozwoju kancelarii stulecia XVI i XVIII. W tym
pierwszym zrodziły się, wokół wyodrębniającej się w strukturze władzy królewskiej
kancelarii, podstawowe mechanizmy kształtowania kultury dokumentacyjnej
urzędów. Wiek oświecenia zaś przyniósł, wraz z próbami reform zarządzania
Rzecząpospolitą (zwłaszcza w zakresie procesu decyzyjnego), charakterystyczną
dla polskiej kancelarii formę akt czynności.
Przekonująco wypada również, wzbogacając znane dokonania toruńskiego
ośrodka badawczego, charakterystyka przeobrażeń kancelaryjnych ostatnich
dwóch stuleci. Recenzent pragnie dodać, że w studiach nad XIX w. istotnym dopełnieniem
wydają się zwłaszcza publikacje przedstawiciela warszawskiego ośrodka
naukowego Huberta Izdebskiego, poświęcone zasadzie kolegialności i jednoosobowości
w zarządzaniu państwowym. Pochodną tej ostatniej było m.in. pojawienie
się w Polsce (w początkach XIX w.) systemu biuralizmu —francuskiego
modelu administrowania polegającego na dekoncentracji czynności w zakresie
merytorycznego przygotowania decyzji. Pojawiało się, inaczej mówiąc, rozwiązanie
sprzyjające systemowi akt spraw — nowej idei funkcjonowania kancelarii.
Niezmiernie interesującym wyzwaniem badawczym jest zderzenie — na gruncie
systemu akt spraw — tendencji biuralistycznych z tradycyjną formułą kolegialnego
zarządzania w tym i następnym stuleciu. Zauważmy od razu, że w przypadku
XX w. nieodzownym zabiegiem wydaje się sięgnięcie do publikacji utalentowanych
wizjonerów myśli archiwalnej tego stulecia, takich jak chociażby francuski wieloletni
lider Międzynarodowej Rady Archiwów R.H. Bautier, amerykański twórca
znanego podręcznika archiwistyki T.R. Schellenberg czy niezwykle wszechstronny
i zasłużony dla europejskiej archiwistyki niemiecki autor J. Papritz.
Rozdział trzeci rozpoczyna prezentację współczesnych problemów rozwoju
kultury dokumentacyjnej, począwszy od narodzin społeczeństwa informacyjnego,
przez kulturę Internetu, po cyfryzację archiwów. W dwóch pierwszych podrozdziałach
autorka stosuje różne techniki narracji. Korzysta zarówno z możliwości
zestawienia najważniejszych poglądów znanych autorów na temat genezy
i rozwoju społeczeństwa informacyjnego (m.in. Y. Masudy, A. Toffler, a zwłaszcza
D. Bella), jak i lapidarnej inwentaryzacji cech charakterystycznych dla tego
społeczeństwa na podstawie wybranych publikacji (np. M. Castelsa, J. Oleńskiego
czy K. Krzysztofka).
Bardziej swobodny, wartki sposób opisu dostrzeże zapewne czytelnik
w dwóch następnych podrozdziałach. W trzecim, poświęconym nowym technologiom,
poszerza autorka bazę materiałową o specjalistyczne opracowania internetowe.
Wiele szczegółowych odniesień do zasadniczego wykładu zawartych
jest w przypisach. Narracja staje się jakby bardziej intensywna, jeszcze mocniej
chyba wyczuwalna w kolejnym podrozdziale, mówiącym o kształtowaniu się