ARCHEION

OBRÓT MATERIAŁAMI ARCHIWALNYMI — ZAGADNIENIA WYBRANE
55
wania nie następuje wyłącznie z woli dotychczasowych zarządców niepaństwowym
ewidencjonowanym zasobem archiwalnym. Wymagać to będzie złożenia
oferty Skarbowi Państwa, która powinna zostać w tej sytuacji przyjęta. Oddanie
materiałów archiwalnych, o których mowa, na przechowanie nie powoduje
zmiany ich statusu. Mówiąc inaczej, nie stają się one składnikiem państwowych
zasobów archiwalnych. Ten ostatni skutek, co zauważono, nastąpi w razie ich
zbycia lub z chwilą likwidacji, o której mowa w art. 44.1 ustawy o archiwach.
O zagadnieniu przyjmowania przez archiwa materiałów na przechowanie będzie
jeszcze mowa.
W konsekwencji materiały tworzące niepaństwowy ewidencjonowany zasób
archiwalny są rzeczami ograniczonymi w obrocie. Ograniczenia, o których tu
mowa, mają nieco inną naturę, aniżeli w odniesieniu do archiwaliów państwowych.
W wypadku tych ostatnich materiałów — miały one postać przedmiotową
(archiwalia państwowe nie mogą być przedmiotem czynności prowadzących do
ich zbycia). Gdy chodzi zaś o materiały niepaństwowe (ewidencjonowane), to
ograniczenia związane z ich uczestnictwem w obrocie mają naturę podmiotową.
Dokładniej mówiąc, archiwalia te mogą być zbywane, jednak kontrahentem
w umowach prowadzących do przeniesienia ich własności może być wyłącznie
Skarb Państwa.
Obrót niepaństwowymi nieewidencjonowanymi
materiałami archiwalnymi 27
Założenia ogólne
Zasób materiałów archiwalnych, o którym mowa, w niniejszym punkcie tworzą
materiały powstałe w wyniku działalności osób fizycznych i stanowiące ich
własność, ewentualnie własność ich następców prawnych.
Regułą jest, że materiałami nieewidencjonowanymi można rozporządzać
(por. art. 46 ustawy o archiwach). Stanowią one wobec tego tzw. rzeczy w obrocie
(res in commercio).
Materiały nieewidencjonowane mogą być zbywane w drodze czynności prawnych
odpłatnych i nieodpłatnych (art. 47.2 ustawy o archiwach). W rachubę wchodzą
więc czynności prawne, takie jak sprzedaż, zamiana, darowizna, ustanowienie
zastawu itd. Materiałami tymi można rozporządzać za pomocą czynności prawnych
między żyjącymi i na wypadek śmierci (np. zapis w testamencie).
Kontrahentami zarządców materiałami nieewidencjonowanymi mogą być
wszelkie podmioty krajowe i zagraniczne. Niedopuszczalności przeniesienia
27
W niniejszej części artykułu wykorzystałem fragmenty referatu wygłoszonego wspólnie
z dr. M. Konstankiewiczem podczas konferencji: „Archiwa i kolekcje prywatne — dziedzictwo archiwalne,
dziedzictwo kultury”.