ARCHEION

OMÓWIENIA I RECENZJE
585
(lub w naszym wypadku dalsze ich kopie) 18 . Część pism (np. protokołów kontroli)
znajdujących się w wybrakowanych teczkach w dalszych egzemplarzach
trafiała do Departamentu Służby Sprawiedliwości, później do Zarządu Sądów
Wojskowych, a także do Najwyższego Sądu Wojskowego, gdzie niewielka ich
część zachowana została po dziś dzień 19 .
Na stronie 182 swojej publikacji R. Leśkiewicz używa zwrotu „kancelaria
sędziów”, co jest powtórzeniem błędu za nagłówkiem rozdziału § 27 Tymczasowego
regulaminu urzędowania... 20 . W istocie kancelarii sędziowskich było dokładnie
tyle ilu sędziów, tj. każdy z nich tworzył samodzielną kancelarię, o czym
zresztą pisze R. Leśkiewicz na stronie 185 21 .
Innym uogólnieniem jest stwierdzenie, że dla sędziego sprawa zaczynała
się z chwilą otrzymania akt, a kończyła z chwilą wydania wyroku. Należy
pamiętać, że nie zawsze zapadał wyrok, a od 1953 r. coraz częściej sędziowie
wojskowi brali udział w posiedzeniach w przedmiocie wykonywania kary czy
w posiedzeniach niejawnych w sprawie o ułaskawienie. W ten sposób zaczęła
kształtować się kancelaria, którą później przepisy nazwą kancelarią penitencjarno-wykonawczą.
Istniały ponadto oczywiście sprawy pomocy prawnej
(Cs — causa sądowe), w ramach której sędziowie przesłuchiwali świadków,
rozpatrywali sprawy warunkowych zwolnień lub przedłużenia aresztu 22 . Sprawy
te wchodziły w zakres obowiązków sędziowskich. Uwagi te mają jednak
tylko marginalne znaczenie.
Warto zwrócić uwagę na fakt, iż struktura organizacyjna przedstawiona została
przez autora bardzo trafnie (s. 201) i w przybliżonym modelu obowiązywała
w sądach wojskowych prawie do 2000 r. Warto zauważyć, że maszynistki przynależne
do kancelarii ogólnej wypełniały w zasadzie funkcję „hali maszyn”.
18
K. Konarski, Podstawowe zasady archiwistyki, „Archeion” 1951, t. 19–20, s. 31–32.
19
Pełną rekonstrukcję przepisów regulujących „ustrój” WSR oraz brakujących jednostek kancelaryjnych/archiwalnych
można uzyskać drogą porównania z dokumentacją ocalałą po innych Wojskowych
Sądach Rejonowych, działających na podstawie tych samych przepisów i rozwiązań kancelaryjnych.
Częsta wymiana szefów poszczególnych sądów wojskowych, a także samych pracowników,
zwłaszcza kierowników sekretariatu, prowadziła do ujednolicania „wojskowych” struktur organizacji
pracy kancelaryjno-biurowej; zdecydowanie „kodyfikacyjny” i ujednolicający skutek powodowały
inspekcje i kontrole prowadzone przez instytucje nadrzędne.
20
IPN Rz 122/12, WSR Rzeszów, teczka nr 2a za 1947 r. [bez opisu spraw], Tymczasowy regulamin
urzędowania sądów i prokuratur wojskowych. Część 1. Biurowość w sprawach karnych, § 27, s. 47.
21
W Tymczasowym regulaminie urzędowania…, w § 28 ust. 1 napisane jest: „kancelarie sędziów/
podprokuratorów”; fakt istnienia osobnych kancelarii sędziowskich potwierdzają także późniejsze
regulaminy, w tym: Regulamin urzędowania sądów wojskowych, sygn. fach. Spr 41/77, Warszawa
1978 i Regulamin urzędowania sądów wojskowych, Warszawa 1997, mps; kancelarie sędziowskie
odpowiadały w zasadzie oddziałom, o których pisze Z. Skoczyk (Organizacja pracy w sądach i prokuraturach
wojskowych, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1948, nr 1–2, s. 59); istnienie tak zorganizowanych
oddziałów potwierdza F. Musiał, Wojskowy Sąd Rejonowy w Krakowie (1946–1955).
Organizacja, funkcjonowanie, wyroki śmierci, „Zeszyty Historyczne WIN” 2002, nr 17, s. 64–66.
22
IPN Po 398/34, WSR w Poznaniu, repertorium „Cs” za 1947–1955.