ARCHEION

OBRÓT MATERIAŁAMI ARCHIWALNYMI — ZAGADNIENIA WYBRANE
63
cie (nieewidencjonowane niepaństwowe materiały archiwalne) albo rzeczami
ograniczonymi w obrocie (pozostałe rodzaje materiałów archiwalnych). Powstaje
więc do rozważenia problem, czy i w jakim zakresie te sposoby nabycia własności
rzeczy ruchomych mają zastosowanie do archiwaliów.
Zrzeczenie się własności materiałów archiwalnych.
Nabycie własności materiałów archiwalnych przez zawłaszczenie
Właściciel może wyzbyć się własności rzeczy ruchomej przez to, że w tym
zamiarze rzecz porzuci (art. 180 k.c.). Rzecz ruchoma, której właściciel skutecznie
się zrzekł, staje się w ten sposób rzeczą niczyją 45 . Własność ruchomej rzeczy
niczyjej nabywa się przez objęcie jej w posiadanie samoistne (art. 181 k.c.). To
ostatnie prowadzi do tzw. zawłaszczenia rzeczy ruchomej i nabycia własności.
Własność takiej rzeczy może być nabyta przez kogokolwiek 46 .
Odnosząc to, co wyżej powiedziano, do problemu zrzekania się własności materiałów
archiwalnych, trzeba zauważyć, że ani zarządcy państwowych ani niepaństwowych
ewidencjonowanych zasobów archiwalnych nie mogą się ich zrzekać.
Są oni zobowiązani do stałej pieczy nad materiałami tego typu (a dokładniej,
muszą zabezpieczyć materiał przed uszkodzeniem, zniszczeniem bądź „utratą” —
por. art. 6.1, art. 12 i art. 45.1 ustawy o archiwach). Porzucenie materiału archiwalnego,
o którym mowa, z zamiarem wyzbycia się własności jest więc wykluczone.
W konsekwencji objęcie w samoistne posiadanie takiej rzeczy przez osobę trzecią
nie jest podstawą do nabycia własności przez zawłaszczenie w trybie art. 181 k.c.,
ponieważ materiał archiwalny (zarówno państwowy, jak również ewidencjonowany
niepaństwowy materiał archiwalny) nie jest rzeczą niczyją.
Do sytuacji prawnej osoby, która odnalazła państwowy lub niepaństwowy
ewidencjonowany materiał archiwalny znajduje natomiast w pełni zastosowanie
przepis art. 183 § 1 k.c. Zgodnie z jego treścią, kto znalazł rzecz zgubioną, powinien
niezwłocznie zawiadomić o tym osobę uprawnioną do odbioru rzeczy. Jeżeli
znalazca nie wie, kto jest uprawniony do odbioru rzeczy, albo jeżeli nie zna
miejsca zamieszkania osoby uprawnionej, powinien niezwłocznie zawiadomić
o znalezieniu właściwy organ państwowy. Generalnie rzecz biorąc, organami
właściwymi do odbierania zawiadomienia o znalezieniu rzeczy zgubionych są
rejonowe organy rządowej administracji ogólnej właściwe miejscowo dla terenu,
na którym znaleziono rzecz 47 . Organy te są również właściwe do przechowywania
rzeczy znalezionych oraz do poszukiwania osób uprawnionych do ich od-
45
Szerzej: P. Książek, Rzeczy niczyje, „Rejent” 2005, nr 4, s. 59.
46
J. Nadler, Własność [w:] Kodeks, s. 321.
47
Por.: § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 14 czerwca 1966 r. w sprawie rzeczy znalezionych,
Dz.U. 1966, nr 22, pozycja 141 (cyt. dalej: rozporządzenie w sprawie rzeczy znalezionych).