ARCHEION

404 JANUSZ GRABOWSKI
Szczepan z Kościelca h. Leszczyc, kanclerz Siemowita II, student uniwersytetu
w Bolonii 4 , był świadkiem w procesie polsko-krzyżackim w Warszawie 5 . Dobrogost
z Nowego Dworu h. Nałęcz 6 , doktor dekretów uniwersytetu w Padwie
i kanclerz Siemowita III (w latach 1368–1374), posłował do kurii papieskiej,
króla Ludwika Andegaweńskiego oraz na Litwę, w sprawach chrystianizacji
tego kraju. Paweł z Borzewa, kanclerz Janusza I, był pełnomocnikiem książąt
mazowieckich i biskupa płockiego Jakuba Kurdwanowskiego, w sprawie przedstawienia
Benedyktowi Makraiowi (sędziemu polubownemu w sporze Polski
z Zakonem) szkód wyrządzonych przez Krzyżaków; sposobił się też do wyjazdu
do Budy w 1414 r., na proces polsko-krzyżacki, jako jeden z pełnomocników
książąt; posłował do Malborka 7 . Dadźbog ze Szczawina, doradca i pełnomocnik
księcia, posłował do Rzymu i państwa zakonnego, występował jako pełnomocnik
książąt mazowieckich na dworze cesarskim 8 . Bliskie więzi łączyły
wykształconych kanoników i prałatów kapituł kolegiackich (w Czersku, Płocku,
Warszawie) i katedralnej w Płocku z dworem i kancelarią książęcą. W Polsce
średniowiecznej instytucjami, które przywiązywały szczególną uwagę do wykształcenia
uniwersyteckiego, były korporacje katedralne, które wysyłały na
studia kandydatów do objęcia prebend kanonickich 9 . Dla kleru praca na dworze
książęcym, prócz możliwości awansu na wyższe godności kościelne, stwarzała
również szansę poprawy sytuacji materialnej. Czerpanie dochodów z różnych
4
E. Łuczycka-Suchodolska, Mistrzowie uniwersyteccy na Mazowszu w pierwszej połowie XIV w.
[w:] Cultus et cognitio. Studia z dziejów średniowiecznej kultury, Warszawa 1976, s. 370; A. Vetulani,
Z badań nad Polakami w średniowiecznej Bolonii, ibidem, s. 618; Z. Kozłowska-Budkowa, Polonia
w Bolonii w latach 1300–1327, ibidem, s. 289.
5
Szczepan brał udział w procesie, jako 10. świadek oskarżenia, został zaprzysiężony i przesłuchany
17 lutego 1339 r. w Łęczycy; W. Sieradzan, Świadomość historyczna świadków w procesach
polsko-krzyżackich w XIV i XV wieku, Toruń 1993, s. 212–213.
6
Sylwetkę Dobrogosta opracowali m.in.: J. Korytkowski, Arcybiskupi gnieźnieńscy, prymasowie
i metropolici polscy od roku 1000 aż do roku 1821, t. 1, Poznań 1888, s. 742–763; S. Trojanowski,
Dobrogost, Polski słownik biografi czny (cyt. dalej: PSB), t. 5, Kraków 1939–1946, s. 245–246; A. Gąsiorowski,
Dobrogost Nowodworski, Wielkopolski słownik biograficzny, Warszawa–Poznań 1981,
s. 522–523; A. Radzimiński, Prałaci i kanonicy, t. 2, s. 49; J. Grabowski, Kancelarie i dokumenty,
s. 253–255.
7
T. Żebrowski, Paweł z Borzewa herbu Pomian, kanonik płocki i warszawski, PSB, t. 25, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk
1980, s. 376–377. O wykształceniu Pawła świadczy wysoki poziom
kancelarii Janusza I, zwłaszcza redagowane przez kancelarię dokumenty oraz ogłoszone przez księcia
statuty ziemskie z dziedziny prawa karnego i prywatnego.
8
Na jego temat: K. Piotrowicz, Daćbog, PSB, t. 4, Kraków 1938, s. 387–388 (z błędami); A. Radzimiński,
Prałaci i kanonicy, t. 1, Toruń 1991, s. 69; A. Supruniuk, Otoczenie księcia mazowieckiego
Siemowita IV (1374–1426), Warszawa 1988, s. 156.
9
Prałaci i kanonicy kapituł należeli do grup zawodowych o najwyższym stopniu wykształcenia na
poziomie uniwersyteckim, chociaż w polskich kapitułach katedralnych nie istniały w okresie średniowiecza
statutowe wymogi posiadania takiego wykształcenia, zob.: A. Radzimiński, Duchowieństwo
kapituł katedralnych w Polsce XIV i XV w. na tle porównawczym. Studium nad rekrutacją i drogami
awansu, Toruń 1995, s. 143–145.