ARCHEION

ŹRÓDŁA KARTOGRAFICZNE DO DZIEJÓW ZIEM WSCHODNICH…
459
sta III i Stanisława Augusta Poniatowskiego. Widok miasta został sporządzony
tuszem i akwarelą na papierze o wymiarach 104 x 39 cm. Ukazuje on Szkłów
od strony traktu mohylewskiego i ogrodów zamkowych. Centralną część widoku
stanowi klasztor Dominikanów, ufundowany w 1619 r. przez wojewodę
trockiego Aleksandra Chodkiewicza (ryc. 11) 159 . Fontana sporządził panoramę
najprawdopodobniej z autopsji, ok. 1769 r., przed pożarem, który w tym samym
roku doszczętnie strawił miasto. Jest to jedyny widok Szkłowa ukazujący jego
obraz sprzed 1769 r. Szczególnie cenny, ponieważ miasto po pożarze nie zostało
odbudowane w swoim pierwotnym kształcie, a jego mieszkańcy zaczęli osiedlać
się na lewym brzegu rzeki Szkłowianki, podczas gdy część prawobrzeżna stała
się osadą nazwaną Starym Szkłowem.
Najstarszym spośród wielkoskalowych kartografików miejskich znajdujących
się w zasobie AGAD jest mapa unickiej jurydyki metropolitalnej w Wilnie sporządzona
w 1672 r. jednobarwną techniką rękopiśmienną, atramentem na papierze
żeberkowym, podklejonym materiałem pasa słuckiego. Plan jest uszkodzony
i posiada ubytki. Nie znamy autora tej mapy; być może jego podpis znajdował
się w części, która uległa zniszczeniu. Natomiast zachowała się umieszczona
na planie pieczęć Trybunału Wielkiego Księstwa Litewskiego, który rozstrzygał
spór, jaki toczył się w latach 1670–1672 między właścicielem jurydyki, metropolitą
kijowskim, a władzami Wilna, które dążyły do przejęcia kontroli nad
jurydyką. Mapa jest odręcznym szkicem wykonanym w skali ok. 1:3400. Zasięgiem
obejmuje część centrum miasta, od ulicy Bernardyńskiej do ulicy Szklanej
i od rzeki Wilenki do ulicy Żydowskiej. Wykreślono na niej sieć ulic. Oznaczono
ważniejsze budowle, w tym cerkwie. Podano nazwiska właścicieli działek
(ryc. 12) 160 . Na uwagę zasługują także plany jurydyk radziwiłłowskich w Wilnie
— Snipiszek i Sołtaniszek. Najstarszy z nich sporządził w 1790 r. komornik województwa
trockiego Marcin Leśniewski wielobarwną techniką rękopiśmienną,
w skali ok. 1:9000. Na planie jurydyk zamieszczono rejestr pomiarowy, objaśnienie
znaków granicznych i legendę 161 . Kolejną mapę Snipiszek i Sołtaniszek
wykonał w 1815 r. geometra Ludwik Ulidowicz w skali ok. 1:4200. Integralny
element jej treści stanowią dwa oddzielne inwentarze pomiarowe obu jurydyk 162 .
Ponadto należy odnotować plan części Snipiszek z 1828 r., autorstwa komornika
powiatu grodzieńskiego Karola Wesenberga, sporządzony w skali ok. 1:800 163
159
AGAD, Zb. Kart. 453–6.
160
AGAD, Nabytki Oddziału Kartografii, sygn. 625; mapa wielkoskalowa unickiej jurydyki
metropolitalnej z 1672 r. została opisana przez S. Alexnadrowicza; jednakże korzystał on jedynie
z opublikowanego w 1893 r. odrysu mapy; przygotowując trzecie wydanie Kartografii Wielkiego
Księstwa Litewskiego, nie dotarł do oryginału znajdującego się w AGAD; S. Alexandrowicz, Kartografi
a, s. 149–150, 324 (ryc. 38).
161
AGAD, Zb, Kart. 452–15.
162
AGAD, Zb, Kart. 452–16.
163
AGAD, Zb. Kart. 442–37.