ARCHEION

446 AGNIESZKA BARTOSZEWICZ, HENRYK BARTOSZEWICZ
Pozostałe siedem kartografików demarkacyjnych z lat 1766–1767 to mapy
rewizji granicy polsko-rosyjskiej w trzech województwach i dwóch powiatach.
Dwuarkuszową mapę linii granicznej w powiecie orszańskim, w województwie
smoleńskim, w skali ok. 1:78 000 sporządzili w 1766 r. komornicy graniczni tego
powiatu: Antoni Tadeusz Muswic Szadurski, Leon Worpay i Władysław Korwin
Skalski 73 . Kolejne dwie mapy, w skali ok. 1:150 000, ukazują granicę z Rosją
w województwie mścisławskim. Autorem ich jest komornik graniczny tego województwa
Maciej Dołwnar. Pierwsza z nich powstała w 1766 r. (ryc. 6) 74 , a druga
w 1767 r. 75 Mapa granicy wschodniej powiatu rzeczyckiego została wykonana
w 1767 r. przez komornika Aleksandra Stetkiewicza w skali ok. 1: 176 000 76 .
W tym samym roku powstała mapa graniczna województwa połockiego, w skali
ok. 1:50 000, której autorem jest komornik powiatu brasławskiego Franciszek
Konoplański 77 . Przebieg granicy polsko-rosyjskiej w województwie witebskim
przedstawiono na mapie sporządzonej w 1766 r. przez komornika powiatu wołkowyskiego
Antoniego Lenczewskiego w skali 1:135 000 78 .
Drugą grupę kartografików demarkacyjnych stanowią mapy granic Rzeczypospolitej
po pierwszym rozbiorze. Mapę wytyczonej granicy z Rosją wykonali
w 1775 r. rosyjscy inżynierowie wojskowi: kartograf mjr Jakow Sievers
i mierniczy mjr Rhod 79 . W zbiorach polskich zachował się jeden arkusz mapy
sygnowany nazwiskiem Sieversa, przedstawiający odcinek północny granicy od
ujścia rzeki Czarnohosicy do Dźwiny, koło Wiazszcz, do miasta Tołoczyna i ujżycie
i dzieła [w:] Karol Perthées (1739–1815). Kartograf Pierwszej Rzeczypospolitej i entomolog,
red. J. Pawłowski, Warszawa 2003, s. 32–33.
73
AGAD, Zb. Kart. 509–5b, 509–5a; mapę podpisali rewizorzy: Marcin Antoni Ratomski, Antoni
Hlebicki Jozofowicz i Michał Kroger.
74
AGAD, Zb. Kart. 509–8.
75
AGAD, Zb. Kart. 509–2.
76
AGAD, Zb. Kart. 509–3.
77
AGAD, Zb. Kart. 509–4.
78
AGAD, Zb. Kart. 509–1.
79
Prace demarkacyjne prowadziła komisja polsko-rosyjska od 4 (15) marca do 8 (19) lipca
1775 r.; na pierwszym zjeździe uzgodniono, że mapę graniczną wykonają rosyjscy mierniczy; przewodniczący
delegacji rosyjskich do komisji demarkacyjnej, gubernator pskowski gen. por. Michaił
Kreczetnikow delegował do zdjęć granicznych Sieversa; dokumentem finalnym prac demarkacyjnych
był sporządzony 4 (15) lipca 1775 r. „Akt Rozgraniczenia Rzeczypospolitej od Państwa Rosyjskiego”,
którego oryginał jest przechowywany w Archiwum Głównym Akt Dawnych w zespole akt Archiwum
Koronnego Warszawskiego (AGAD, AKW, „Rosyjskie”, karton 23, nr 10, s. 88–99); cztery dni później
członkowie delegacji polskiej i rosyjskiej komisji delimitacyjnej złożyli podpisy pod protokołami
końcowymi; sejm Rzeczypospolitej ratyfikował rozgraniczenie w 1776 r.; J. Czajewski, Delimitacja
rozbiorowej granicy Rzeczypospolitej z Rosją w 1775 roku w świetle dokumentów i materiałów kartografi
cznych [w:] Z dziejów kartografii, t. 15, Dawna mapa źródłem wiedzy o świecie, red. S. Alexandrowicz
i R. Skrycki, Szczecin 2008, s. 328–346; J. Czajewski, Rosyjskie rękopiśmienne mapy
pierwszego rozbioru Rzeczypospolitej z lat 1783–1785, „Polski Przegląd Kartograficzny”, t. 41, 2009,
nr 2, s. 149–152; H. Bartoszewicz, Z dziejów kartografii, s. 70–75.