ARCHEION

ARCHIWUM NARODOWE WE WSPÓŁCZESNYM SYSTEMIE PRAWNYM…
95
stępnić osobom prywatnym lub innym jednostkom administracji żadnych informacji
osobowych bez pisemnej zgody osoby, której akta dotyczą. Wyjątkiem od
tej zasady jest Archiwum Narodowe, które posiada w swoim zasobie dokumenty
o wartości historycznej lub gwarantuje ich dalsze przechowywanie przez rząd
Stanów Zjednoczonych 119 .
Podstawowym obowiązkiem archiwów narodowych jako agencji federalnej,
kierowanych przez Archiwistę Stanów Zjednoczonych, jest gromadzenie, opracowanie,
przechowywanie, zabezpieczenie i udostępnianie materiałów archiwalnych.
Archiwa narodowe gromadzą akta wytworzone przez rząd i jednostki
administracji federalnej. Brak jest podziału dokumentacji na kategorie archiwalne
„A” i „B”. Jako właściwe do wieczystego przechowywania kwalifikuje się
akta posiadające wartość historyczną (historical materials), zapisane na różnego
rodzaju nośnikach. Akta stanowią własność ich wytwórców do czasu ustania
działalności (bez następcy prawnego) oraz przekroczenia zasadniczo okresu
30 lat przechowywania przez aktotwórcę. Wyjątki od ogólnych zasad regulują
różne zapisy prawne. Narodowy zasób archiwalny zgromadzony przez Archiwum
Narodowe lub przez nie nadzorowany służy obywatelom USA, agencjom
federalnym do bieżącej pracy oraz badaczom z różnych dziedzin nauki, a także
projektom edukacyjnym.
Wobec rozwoju administracji federalnej oraz pojawiania się nowych nośników
danych amerykańskie Archiwum Narodowe odgrywa znaczną rolę w zarządzaniu
zasobami informacyjnymi i regulowaniu publicznego dostępu do
nich, a także w publikowaniu prawa amerykańskiego. Mają, przez uprawnienia
nadzorcze, wpływ na działania aktotwórcy w zakresie wytwarzania, przechowywania,
zabezpieczania i udostępniania zasobów informacyjnych. Archiwista
Stanów Zjednoczonych, wchodząc w skład różnego rodzaju komisji rządowych
i Kongresu, jest czynnikiem doradczym w znaczących dziedzinach funkcjonowania
rządu i administracji federalnej. W swych działaniach kieruje się interesem
publicznym oraz dobrem państwa i rządu.
W zapisach odnoszących się bezpośrednio do archiwów narodowych odnajdujemy
regulacje dotyczące działalności aktotwórców. Określają one standardy
wytwarzania, przechowywania, klasyfikacji i kwalifikacji dokumentacji (jawnej
i objętej klauzulą ograniczonego dostępu) oraz procedury związane z przekazywaniem
akt do archiwów narodowych USA lub podległych im placówek. Przepisy
odnoszą się także do odpowiedzialności karnej za zniszczenie lub uszkodzenie
materiałów archiwalnych oraz ochrony tajemnicy państwowej.
Bartosz Nowożycki, The National Archives in the contemporary legal system of the United
States of America. The United States of America lack a uniform act providing for a legal framework
for the functioning of the National Archives. The USA’s legal system is based on four sources: the
119
T. Huskamp Peterson, op.cit., s. 69.