ARCHEION

MATERIAŁY DO DZIAŁALNOŚCI SŁUŻB BUDOWLANO-INŻYNIERSKICH…
539
dukcyjnych, takich jak młyny i tartaki, trakty komunikacyjne, mosty, zapory
i przepusty wodne lub instalacje oświetleniowe. Podobnie jak budowniczowie,
sporządzali oni plany sytuacyjne miasta lub jego fragmentów, gruntów i działek
miejskich. Zakres kompetencyjny zarówno jednych, jak i drugich nie był zresztą
ściśle rozgraniczony i często wykonywali prace zamiennie, przekazując sobie
różne zadania. W sytuacji dużych braków w obsadzie stanowisk w służbie budowlano-inżynierskiej
w Królestwie Polskim zdarzały się też wypadki łączenia
przez jedną osobę funkcji budowniczego ze stanowiskiem inżyniera 17 .
Do wybuchu pierwszej wojny światowej na omawianym terenie działało
ogółem sześciu budowniczych — architektów rządowych. Pierwszym, któremu
powierzono stanowisko budowniczego obwodu sochaczewskiego w 1822 r., był
Jan Antoni Łuczaj (1794–1849), urodzony w Warszawie, absolwent Wydziału
Nauk i Sztuk Pięknych — Sekcji Budownictwa i Miernictwa Uniwersytetu
Warszawskiego 18 . W Łowiczu działał do listopada 1844 r., po czym z powodu
konfliktu z budowniczym gubernialnym Stefanem Balińskim został przeniesiony
przez Komisję Rządową Spraw Wewnętrznych i Duchownych (KRSWiD)
na stanowisko budowniczego powiatu krasnostawskiego w guberni lubelskiej 19 .
W dwa lata później otrzymał przydział na analogiczne stanowisko w powiecie
pułtuskim w guberni płockiej. Było ono ostatnim w jego służbie rządowej, zmarł
bowiem w Pułtusku w 1849 r.
Z okresu urzędowania w Łowiczu zostawił po sobie Łuczaj dobrą opinię.
Jego dziełem były projekty ratusza, rzeźni oraz jatek w Bolimowie, kramów
i rzeźni w Sochaczewie, a także licznych budowli w stolicy powiatu. Według
planów Łuczaja powstała m.in. pierwsza w Łowiczu studnia artezyjska, rozpoczęto
budowę kościoła ewangelickiego (ukończoną następnie przez Henryka
Marconiego), przebudowano dom księży emerytów przy kościele św. Jana oraz
siedzibę naczelnika powiatu. Świadectwem wysokiej oceny jego dokonań było
pismo prezesa Komisji Województwa Mazowieckiego Rajmunda Rembielińskiego,
który chwalił Łuczaja „za wzorową gorliwość […], tak przy stawianiu
ratusza murowanego w miastach Sochaczewie i Łowiczu, jako też przy dozorowaniu
robót około innych tego rodzaju […]” 20 .
Po Janie Łuczaju obowiązki budowniczego powiatu sochaczewskiego przejął
Stefan Kozłowski (1807–1884), będący wcześniej budowniczym powiatu krasnostawskiego
21 . W Łowiczu przebywał dość krótko, bo do grudnia 1846 r. Z tego
17
Ibidem, s. 87.
18
S. Łoza, Architekci i budowniczowie, s. 182; R. Gerber, Studenci Uniwersytetu Warszawskiego
1808–1931. Słownik biograficzny, Wrocław 1977, s. 388; M. Wojtylak, Zemsta, s. 48.
19
M. Wojtylak, Zemsta, s. 50–51.
20
Archiwum Główne Akt Dawnych (cyt. dalej: AGAD), Komisja Województwa Mazowieckiego
(cyt. dalej: KWM), sygn. 2137, k. 3.
21
Ibidem, sygn. 1768, nlb.; S. Łoza, Architekci i budowniczowie, s. 156, który błędnie podaje lata
jego działalności jako budowniczego powiatu sochaczewskiego.