ARCHEION

ELITA UMYSŁOWA W KANCELARII I NA DWORZE KSIĄŻĄT MAZOWIECKICH…
421
rę zawdzięczał nie tylko zdolnościom i wykształceniu, ale również wpływowej
i możnej rodzinie wielkopolskiej Lubrańskich. Promowany przez Grzegorza
i Jana Lubrańskich, został przyjęty do ich herbu Godzięba. Po ukończeniu studiów
pracował, jako notariusz (1491), w konsystorzu gnieźnieńskim 108 . Później
(1498) należał do najbliższego otoczenia biskupa poznańskiego Jana Lubrańskiego,
co pomogło mu osiągnąć kolejne beneficja i stanowiska kościelne. Po
śmierci Konrada III (1503) związał się z dworem Anny Radziwiłłówny, regentki
Mazowsza i opiekunki małoletnich synów. Był kapelanem księżnej, jej doradcą
oraz posłem na zagraniczne dwory. Z polecenia księżnej wyjeżdżał do cesarza
Maksymiliana I Habsburga. Był także wychowawcą ostatnich Piastów mazowieckich:
Stanisława i Janusza III, co dobrze świadczy o warszawskim dworze
książęcym. Dwór mazowiecki Anny Radziwiłłówny (wdowy po Konradzie III,
regentki i opiekunki książąt) nie był w tym czasie, jak sądzą niektórzy badacze,
źródłem zepsucia i rozpusty 109 . Stanisław ze Strzelec spisał w 1520 r. w Toruniu
umowę przedślubną księżniczki Zofii Konradówny ze Stefanem Batorym. Po zawarciu
umowy przedślubnej doszło we wrześniu 1520 r. w Warszawie do ślubu
per procura Stefana Batorego z Zofią 110 . Palatyna węgierskiego reprezentował
Władysław z Macedonii, archidiakon w Pecs i biskup elekt Szerem 111 . Stanisław
ze Strzelec był doświadczonym i cenionym fachowcem, gdyż wcześniej (w marcu
1518) spisał, jako notariusz publiczny z polecenia biskupów krakowskiego
(Jana Konarskiego) i poznańskiego (Jana Lubrańskiego), kontrakt małżeński pary
królewskiej Zygmunta I i Bony Sforzy 112 . Pod koniec stycznia 1523 r. Stanisław
wraz z księżniczką Zofią oraz innymi doradcami i posłami mazowieckimi udał
się na dwór w Budzie, gdzie po przyjeździe, w lutym 1523 r., prowadzono pertraktacje
posagowe ze Stefanem Batorym. W Budzie doradcy i posłowie książąt
mazowieckich (Stanisław ze Strzelec, doktor dekretów i kanonik płocki i warszawski,
Feliks Brzeski, wojewoda mazowiecki i starosta ciechanowski, Paweł
Trębski, podkanclerzy księstwa mazowieckiego, Erazm (Niemierza) z Kobylnik,
108
Chociaż nie zachowały się informacje na temat jego studiów, to trudno sobie wyobrazić, żeby
późniejszy doktor dekretów nie uzyskał wcześniej tytułu magistra.
109
Dlatego przejaskrawione (a czasem nawet nieprawdziwe) są opinie na temat trybu życia ostatnich
książąt mazowieckich, zamieszczone m.in. w Historii Warszawy (M.M. Drozdowski, A. Zachorski,
Historia Warszawy, Warszawa 1972, s. 32–33) czy poczytnej (zauważmy, opartej na skąpej podstawie
źródłowej) publikacji N. Daviesa, Boże igrzysko, Historia Polski, t. 1, Kraków 1990, s. 408.
110
Na temat tego mariażu zob.: J. Dąbrowski, Małżeństwo Zofii Mazowieckiej ze Stefanem Batorym
palatynem Węgier, PH 1913, t. 17, s. 257–278; W. Urban, Zofia Pekry z książąt mazowieckich,
PSB, t. 25, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1980, s. 545 i n.; K. Jasiński, Rodowód Piastów
mazowieckich, s. 196; S.A. Sroka, Piastówny na Węgrzech w dobie Jagiellonów (1490–1526) [w:]
Ecclesia, cultura, potestas. Studia z dziejów kultury i społeczeństwa. Księga ofiarowana Siostrze Urszuli
Borkowskiej, red. P. Kras, Kraków 2006, s. 567–568; J. Grabowski, Dynastia Piastów, s. 202–
203, 502.
111
Új magyer élektrajzilexikon, t. 4, Budapest 2002, s. 363–364.
112
Ibidem, s. 86.