ARCHEION

PRZEGLĄD PRAWODAWSTWA ŚWIATOWEGO…
139
szczególnym połączeniem muzeum, archiwum, biblioteki oraz instytucji edukacyjno-propagandowej
75 . W perspektywie porównawczej, dla której punktem
odniesienia byłyby przepisy polskiej ustawy o narodowym zasobie archiwalnym
i archiwach, czynności przejmowania osobistych dokumentów prezydentów do
Presidential Libraries stanowiłyby element kształtowania państwowego zasobu
archiwalnego. Brakuje natomiast — przynajmniej na poziomie federalnym
— regulacji o charakterze administracyjno-prawnym, zabezpieczającej osobiste
archiwalia prezydenckie przed zniszczeniem lub wywozem za granicę. Należy
zatem stwierdzić, że przedmiotowe regulacje w amerykańskim systemie prawnym
mają ograniczony zasięg podmiotowy, a służbom archiwalnym właściwie
nie przyznają jakiejkolwiek formy władztwa administracyjnego w stosunku do
materiałów archiwalnych sfery prywatnej i ich posiadaczy. Genezy tego stanu
prawnego można upatrywać w podziale kompetencji między stany i federację
oraz w cechach charakterystycznych amerykańskiej kultury politycznej.
Wielka Brytania
Podstawowym aktem normatywnym brytyjskiego systemu prawa archiwalnego
jest Public Records Act z roku 1958. Za public records uważa się, zgodnie
z definicją zawartą w załączniku nr 1 do powołanej ustawy, „archiwalia (records)
administracyjne lub departamentalne, należące do Jej Wysokości, na terytorium
Zjednoczonego Królestwa lub poza nim oraz w szczególności materiały wytworzone
lub posiadane przez jakikolwiek departament Rządu Jej Wysokości na terytorium
zjednoczonego królestwa”. Do tej kategorii ustawa brytyjska zalicza
również „dokumentację każdego urzędu, komisji lub innego ciała, lub instytucji
podległej rządowi Jej Wysokości na terytorium zjednoczonego królestwa” (First
Schedule, s. 2 [1]). Sformułowania te precyzuje przepis s. 3 (1), który mówi, że
do kategorii „public records” należy również — niezależnie od ogólnego wskazania
s. 2 (1) powołanego załącznika — dokumentacja podmiotów wymienionych
enumeratywnie w zamieszczonej poniżej tabeli, nawet jeśli nie spełniają
one generalnych kryteriów ze s. 2 (1).
W omówionym stanie prawnym, ograniczającym w zasadzie zakres publicznego
zasobu archiwalnego do dokumentacji administracji rządowej, archiwa brytyjskie
mają ograniczone możliwości przejmowania materiałów archiwalnych
powstałych w wyniku działalności podmiotów prywatnych. Jedyny poważniejszy
wyjątek od tej reguły wprowadza s. 8 (4). Stanowi on, że „tam, gdzie jakiekolwiek
prywatne dokumenty pozostają w posiadaniu sądów Anglii lub Walii przez co najmniej
50 lat i nie zgłaszano wniosków o ich wydanie, Keeper of Public Records
75
Jako podstawę prawną ich funkcjonowania podaje się § 2112 U.S.C. Ważne informacje na
temat Presiedntial Librairies przynosi popularna broszura The Presidents Are Expecting You, wydana
w bogatej szacie graficznej i dostępna na stronach NARA .
Przepisy dotyczące dokumentacji prezydenckiej stosuje się, z pewnymi
ograniczeniami, do dokumentacji wiceprezydentów (§ 2207).