ARCHEION

272
WOŁODIMIR DOLINOWSKI
Akta przekazane w depozyt przez sądy
W archiwach sądowych przechowywano sporo dokumentacji, która utraciła
znaczenie praktyczne dla działalności tych urzędów. Materiały te często zawierały
cenne informacje historyczne, lecz korzystanie z nich w celach naukowych
było niemożliwe z powodu braku dostępu do nich lub nieodpowiedniej
ewidencji. Co więcej, istniało stałe zagrożenie zniszczenia akt i ksiąg wskutek
nieodpowiednich warunków ich przechowywania lub decyzji o ich likwidacji.
Z tego powodu powstała kwestia przekazania ich na przechowywanie do archiwów.
Reskrypt Ministerstwa Sprawiedliwości z 28 października 1897 r. pozwalał
sądom powiatowym przekazywać akta i księgi sądowe na przechowywanie
do archiwum, pod warunkiem nieograniczonego dostępu do nich 88 . Na polecenie
Wydziału Krajowego dyrektor Archiwum Bernardyńskiego O. Balzer przedstawił
swoją opinię w tej sprawie 27 lipca 1898 r. Uważał on, że zapewnienie archiwistom
udziału w procesie brakowania dokumentacji archiwalnej gwarantowałoby,
że cenne dla historii akta nie ulegną zniszczeniu, a fakt przekazania ich
w depozyt do archiwum oraz sporządzenie ewidencji na właściwym poziomie
czyniłyby je dostępnymi dla badań naukowych. Aczkolwiek powstało pytanie
dotyczące ram chronologicznych archiwaliów, które należało przekazywać na
przechowywanie do archiwum. Jako że zbiory Archiwum Bernardyńskiego stanowiły
akta i księgi urzędów sądowych i administracyjnych z okresu I Rzeczypospolitej,
do momentu istnienia starej organizacji sądownictwa (1784), można
było założyć przyjmowanie archiwaliów wyłącznie z tego okresu. Jednak z innej
strony, owe akta sądowe zawierały sporo cennych materiałów dla historii Galicji
po roku 1784 i w wypadku odmowy ich przejęcia podlegałyby one zniszczeniu
albo wymagałyby osobnego brakowania przeprowadzanego przez inne
archiwum bądź instytucję naukową, które przechowywały akta z późniejszego
okresu. Pierwsza opcja oznaczałaby niewymierną szkodę dla historii Galicji, na
drugą nie zgodziłyby się same urzędy sądowe, pragnąc uniknąć udziału swoich
urzędników w brakowaniu. Tym samym dyrekcja archiwum poświadczyła gotowość
przeprowadzania brakowania wszystkich akt, a także możliwość przejęcia,
w razie konieczności, archiwaliów z późniejszego okresu 89 .
Dyrektor poparł podniesioną w odezwie Prezydium Wyższego Sądu Krajowego
kwestię przeprowadzania brakowania w ramach archiwum, po wstępnym
porozumieniu z Prezydium i w obecności upoważnionego urzędnika sądowego,
a także przekazania wyselekcjonowanych akt sądom w celu ich oszacowania
pod względem wartości materialnej. Słuszne wg jego opinii były uchwalone
przez Ministerstwo Sprawiedliwości założenia, które miały być zawarte w stosownym
rozporządzeniu: przyjęcie archiwaliów w depozyt z zachowaniem
88
S. Ciara, Archiwa a uniwersytety, s. 83.
89
CPAHL Ukrainy, f. 145, op. 1, spr. 155, k. 1–1 zw.