ARCHEION

132
ARTUR R. SYPUŁA
organizacyjne wymienione w § 3 Z. 5 [podmioty publiczne, głównie administracja
landu w szerokim znaczeniu], przez gminy lub związki gmin”. Omawiana
ustawa jako jedyna w całej Austrii rozciąga nadzór Archiwum Krajowego nad
podmiotami przechowującymi materiały odpowiadające niepaństwowemu zasobowi
archiwalnemu w Polsce. Zgodnie z § 9 (4) dla przejmowania z zasobów
archiwów prywatnych dokumentów o wysokiej wartości archiwalnej stosuje się
przepisy o przejmowaniu dokumentacji osób prawnych, utworzonej w drodze
ustawy krajowej z wyłączeniem gmin i związków gmin oraz przedsiębiorstw,
w których udziały związku publicznoprawnego wynoszą co najmniej 50 proc. 63
W zakresie działalności Archiwum Krajowego mieści się również współpraca
z archiwami prywatnymi (czynności doradcze i kontrolne).
Zbliżone do przyjętych rozwiązań są ustawy dla Salzburga i Górnej Austrii.
Obydwie z zakresu swej regulacji wyłączają dokumentację prawnie uznanych
Kościołów i związków wyznaniowych (ustawa salzburska — także partii politycznych
reprezentowanych w Landtagu). Właściwie jedynymi osobami prawnymi
prawa prywatnego, których dokumentacja podlega nadzorowi archiwalnemu,
są spółki handlowe z ponad 50 proc. udziałem kapitału landowego (podobnie
jak w Dolnej Austrii i Wiedniu jest to powtórzenie rozwiązań federalnych).
Pewną odrębnością prawodawstwa Górnej Austrii jest dopuszczenie składania
przez osoby fizyczne i prawne prawa publicznego lub prywatnego materiałów
archiwalnych do Archiwum Krajowego w charakterze depozytu, z zachowaniem
prawa własności. Szczegóły takiego przekazania określają umowy między deponentem
dokumentacji a archiwum. Z powodu braku szczególnych postanowień
umownych archiwalia oddane w depozyt podlegają takiemu samemu reżimowi
prawnemu jak archiwalia publiczne.
W austriackim systemie prawnym stosuje się do materiałów archiwalnych
(w tym z niewielkimi wyłączeniami, o których była już mowa) przepisy ustawy
o ochronie zabytków, dlatego archiwalia podlegają zakazowi wywozu za granicę
bez wymaganego zezwolenia Federalnego Urzędu Ochrony Zabytków (Bundesdenkmalamt);
takie zezwolenie może być wydane jedynie w szczególnych sytuacjach,
opisanych w ustawie (§ 17). Zezwolenie na wywóz wygasa po upływie pięciu
63
Możliwość taka pojawia się w razie niewłaściwego postępowania archiwum prywatnego z dokumentacją
por.: § 15.4 cytowanej ustawy: Im Fall einer dauernden und nicht fachgerechten Archivierung
oder Nutzung von Archivgut des Landes Niederösterreich ist die NÖ Landesregierung
berechtigt, das Archivgut mit Bescheid einzuziehen. In diesem Fall geht das vom NÖ Landesarchiv
eingezogene Archivgut in das Eigentum des Landes über. Należy podkreślić, że zakres stosowania
tego przepisu w odniesieniu do archiwów prywatnych wydaje się niejasny również dla archiwistów
austriackich. Zgodnie z interpretacją dr. Willibalda Rosnera z Urzędu Rządu Dolnej Austrii (Amt
der Niederösterreichischen Landesregierung) ustawa ta nie przyznaje landowi żadnych uprawnień
o charakterze władczym w stosunku do archiwów prywatnych. Interpretacja ta, choć stoi w sprzeczności
ze ścisłą wykładnią językową wspomnianych przepisów, przedstawia praktykę przyjętą przez
archiwistów austriackich (pismo dr. Willibalda Rosnera do p. Darii Bartosiewicz z 4 września 2012 r.,
K2–LA–24/006–2012).