ARCHEION

550 MAREK WOJTYLAK
chowywanych w Archiwum Państwowym w Warszawie. Opracowany w 2002 r.
inwentarz tego zespołu archiwalnego rejestruje ogółem 6517 j.a. z Referatów
XVII i XVIII Wydziału Budowlanego z całej guberni warszawskiej, z czego
ponad 300 j.a. dotyczy bezpośrednio Łowicza i powiatu łowickiego 80 . Z akt
Referatu XVII, obejmujących lata 1867–1885, zachowały się raporty architektów
i inżyniera powiatu łowickiego dotyczące budowy lub remontów gmachów
publicznych (ratusza, biura naczelnika powiatu i zarządu żandarmerii, poczty,
szpitala św. Tadeusza), kościołów i klasztorów (św. Ducha, Pijarów, Sióstr Bernardynek),
domów zajętych przez wojsko i budynków prywatnych, odnowienia
cmentarza prawosławnego przy ulicy Listopadowej, jak również budowy oraz
remontu mostów, przepustów, kanałów i dróg w mieście i powiecie. Z kolei po
przeprowadzonej w 1885 r. w Wydziale Budowlanym reformie w aktach Referatu
XVII znajdziemy odniesienie do spraw drogownictwa i budowy urządzeń
technicznych, a w dokumentach Referatu XVIII do spraw budownictwa prywatnego
i rządowego.
Cenną pomocą w korzystaniu z akt obu referatów tego zespołu jest dwutomowy
katalog rysunków architektonicznych, w którym odnajdziemy ponad 50 rysunków
obiektów i urządzeń technicznych z Łowicza i różnych miejscowości
powiatu łowickiego 81 . Były one najczęściej załącznikami do raportów i spraw
poruszanych w korespondencji urzędowej lub stanowiły gotowe projekty budowlane
i architektoniczne (z kosztorysami w przypadku obiektów rządowych),
które przedstawiano do zatwierdzenia. W odniesieniu do powiatu łowickiego
w aktach Wydziału Budowlanego znajduje się tylko jeden plan obejmujący obszar
między Łowiczem i wsią Łyszkowice, pozostałe zaś to sporządzone przez
architektów Ferdynanda Eichhorna i Jana Zapolskiego rysunki techniczne obiektów
oraz urządzeń prywatnych i rządowych w Łowiczu z lat 1872–1906, takich
jak: poczta, pawilon letni Instytut św. Leonarda, laboratorium wojskowe, dom
mieszkalny przy ulicy Mostowej i oficyna przy ulicy Zduńskiej, młyn wodny na
rzece Uchance, most taryfowy na Bzurze, studnie artezyjskie z profilami otworów
wiertniczych, latarnie i kanały odprowadzające wodę deszczową 82 .
Działalność służb budowlano-inżynierskich w Łowiczu i powiecie łowickim
w XIX stuleciu jest też widoczna w zespole Naczelnika Powiatu Łowickiego
z lat 1817–1866, przechowywanym w zasobie Archiwum Państwowego w Łodzi
83 . W zachowanych tylko częściowo aktach Wydziału Administracyjnego tego
zespołu obok przepisów budowlanych znajdziemy m.in. podania mieszkańców
80
„Inwentarz archiwalny: Rząd Gubernialny Warszawski Wydział Budowlany Referat XVII
i XVIII”, t. 351 i 351 a, oprac. J. Gregorowicz, Warszawa 2002.
81
Ibidem.
82
Ibidem, poz. 266–299, s. 53–58; osobne miejsce w „Katalogu” zajmują rysunki projektów budowy
lub remontu mostów i przepustów z terenu powiatu łowickiego; zob.: poz. 1107–1115, s. 188.
83
APŁ, „Inwentarz archiwalny zespołu Naczelnik Powiatu Łowickiego 1817–1866”, oprac.
A. Gajewska, wstęp do inwentarza C. Ohryzko-Włodarska, Łódź 1971.