ARCHEION

454 AGNIESZKA BARTOSZEWICZ, HENRYK BARTOSZEWICZ
że zaliczyć mapę przeznaczonych do sprzedaży folwarków Heronimowo i Topolany
oraz wsi Achrymowicze, Olszanka, Kołpaki, Potoka, Nowa Wola i Małynka,
położonych w guberni grodzieńskiej, którą sporządził w 1819 r., w skali
ok. 1:32 000 131 , komornik powiatu grodzieńskiego Karol Wesenberg.
Do grupy wielkoskalowych kartografików gruntowych należą także mapy
lasów. W zasobie AGAD znajduje się niewielka ich liczba. Z map lasów ziem
wschodnich Rzeczypospolitej z XVIII i początków XIX w. zachowało się zaledwie
kilka zasługujących na odnotowanie. Cztery z nich dotyczą Puszczy
Nalibockiej, z których dwie ukazują część jej granic. Autorem obu map wykreślonych
w 1819 r. jest geometra Józef Paszkiewicz. Mapa duktu granicznego między
puszczami Nalibocką i Derewieńską została wykonana w skali ok. 1:18 000 132 ,
zaś mapa sporu granicznego między puszczami Nalibocką i Szczorsowką w skali
ok. 1:17 000 133 . W 1809 r. geometra Jan Pilecki sporządził plan 108 włók Puszczy
Nalibockiej, położonych na prawym brzegu Niemna, sprzedanych Adamowi
Chreptowiczowi 134 . Najbardziej interesującą z tych kartografików, o najbogatszej
treści, jest mapa lasów Niehorelskich położonych w powiecie mińskim, guberni
mińskiej. Wykonał ją w 1818 r. geometra Antoni Porowski w skali ok. 1:96 000.
Na mapie oznaczono przede wszystkim lasy (kolorem zielonym i symbolicznymi
rysunkami drzew), a ponadto sieć osadniczą, rzeki, drogi i grunty orne 135 .
Dwie następne mapy gruntowe wyróżnia przede wszystkim osoba ich autora
— komornika ziemi łomżyńskiej i geometry królewskiego Leonarda Targońskiego,
który przeszedł do historii kartografii jako twórca atlasu hrabstwa bialskiego
sporządzonego w latach 1777–1782. W 1790 r. 136 Targoński wykonał także
mapę ukazującą wieś i folwark Lstowszczyzna, zaścianek Podsadzkie oraz część
gruntów mohylańskich graniczących z dobrami Siemianowicze, należącymi do
Grabowskich, w skali ok. 1:22 000. Powstała ona na zamówienie Radziwiłłów
w związku z procesem toczącym się przed sądem podkomorskim 137 . Ponadto za-
131
AGAD, Zb. Kart. 420–24.
132
AGAD, Zb. Kart. 433–10.
133
AGAD, Zb. Kart. 433–11.
134
AGAD, Zb. Kart. 431–12.
135
AGAD, Zb. Kart. 431–19.
136
Atlas autorstwa Targońskiego, noszący tytuł „Mapy hrabstwa bialskiego z folwarkami y wsiami
do niego należącymi dóbr Jaśnie oświeconego xięcia JMci Hieronima Radziwiłła Podkomorzego
Wielkiego księstwa litewskiego z wymiaru geometrycznego sporządzone 1781 roku” znajduje się
w Bibliotece Zielińskich w Płocku; jest to wielobarwny rękopis formatu arkusza 36 x 51 cm, zawierający
pierwotnie 52 mapy oznaczone kolejną numeracją, nie licząc karty tytułowej i „Rejestru”;
obecnie brak w rękopisie arkuszy nr 44 i 45; dzieło to jest uważane za najbogatsze w treść i najdoskonalsze
technicznie spośród wszystkich znanych polskich map majątkowych z drugiej połowy
XVIII w.; S. Alexandrowicz, Mapy majątkowe dóbr bialskich ze schyłku XVIII wieku [w:] Z nieznanej
przeszłości Białej i Podlasia, wstęp J. Skowronek, oprac. nauk. T. Wasilewski, T. Krawczak, Biała
Podlaska 1990, s. 220–228.
137
AGAD, Zb. Kart. 430–8.