ARCHEION

122
ARTUR R. SYPUŁA
Ograniczeniom podlega także możliwość zbywania materiałów archiwalnych.
Aby zgodnie z prawem zbyć zespół archiwalny lub pojedynczy dokument
(niekoniecznie uznany za posiadający szczególną wartość kulturalną w rozumieniu
art. 13), osoba prawna wg definicji prawa prywatnego (w tym podmioty
związków wyznaniowych uznanych prawnie) musi uzyskać zgodę ministerstwa
(dyrektora generalnego). Zgoda taka jest udzielana, pod warunkiem że zbycie
materiałów archiwalnych nie doprowadzi do pogorszenia ich stanu i nie spowoduje,
że ich publiczne wykorzystywanie stanie się niemożliwe (art. 56c.4bis).
Uzyskania zgody nie wymaga się tylko przy przekazaniu materiałów na rzecz
państwa, w tym dla efektywnego wygaśnięcia zobowiązania podatkowego 32 .
Inaczej uregulowano natomiast profesjonalny, handlowy obrót dokumentami
(il commercio di documenti). Podmioty prowadzące taką działalność, w tym
właściciele domów aukcyjnych oraz funkcjonariusze publiczni organizujący
sprzedaż ruchomości, mają obowiązek przedstawić organowi nadzoru archiwalnego
(il soprintendente) wykaz wystawionych na sprzedaż dokumentów o znaczeniu
historycznym. Ten sam obowiązek ciąży na prywatnych właścicielach,
posiadaczach lub dzierżycielach przedmiotowych dokumentów; wspomniany
wykaz mają oni sporządzić w terminie 30 dni od daty nabycia. Organ nadzoru
archiwalnego z kolei ma 90 dni od daty otrzymania wykazu na wszczęcie postępowania
z art. 13 (uznanie wartości kulturalnej) 33 . Organ nadzoru archiwalnego
może również z urzędu stwierdzić wartość historyczną zbywanej lub nabytej
dokumentacji (art. 63c.5). Wszelkie czynności prawne, które mają za przedmiot
materiały archiwalne, a zostały dokonane z naruszeniem przepisów kodeksu, są
ex lege nieważne (art. 164c.1). Ponadto art. 173 przewiduje w razie naruszenia
art. 56 karę grzywny w wysokości od 1549,50 do 77 469 €.
Kolejne ograniczenie uprawnień właściciela dóbr kultury (czyli także materiałów
archiwalnych należących do osób fizycznych i prawa prywatnego, które
zostały uznane za wykazujące wartość kulturalną w trybie art. 13) stanowi
zakaz ich trwałego wywozu (l’uscita defi nitiva) poza terytorium republiki włoskiej;
prawo włoskie zakazuje również trwałego wywozu takich materiałów
należących do osób prywatnych, dla których wprawdzie nie wydano deklaracji
wartości kulturalnej, ale mogą one przedstawiać taką wartość w stopniu
niższym niż szczególny (pamiętać należy, że w odniesieniu do archiwaliów
prywatnych przesłanką konieczną dla wydania dichiarazione dell’interesse
32
Art. 57 c. 1: Gli atti che comportano alienazione di beni culturali a favore dello Stato, ivi comprese
le cessioni in pagamento di obligazioni tributarie, non sono soggetti ad autorizzazione.
33
Art. 63 c. 4: Coloro che esercitano il commercio di documenti, i titolari delle case di vendita,
nonché i pubblici uffi ciali preposti alle vendite mobiliari hanno l’obbligo di comunicare al soprintendente
l’elenco dei documenti di interesse storico posti in vendita. Allo stesso obbligo sono soggetti
i privati proprietari, possessori o detentori a qualsiasi titolo di archivi che acquisiscano documenti
aventi il medesimo interesse, entro novanta giorni dall’acquisizione. Entro novanta giorni dalle comunicazioni
di cui al presente comma dalla comunicazione il soprintendente può avviare il procedimento
di cui all’articolo 13.