ARCHEION

PODSTAWY WSPÓŁPRACY PAŃSTWOWEJ SŁUŻBY ARCHIWALNEJ W POLSCE…
155
sowy wywóz określonych archiwaliów (art. 21 p. 1.3). Zakres działalności tego organu
objął też koordynowanie działań archiwalnych na terenie państwa polskiego
(art. 21 p.1.1). Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych został zobowiązany
do prowadzenia centralnego rejestru niepaństwowego zasobu archiwalnego oraz
kontroli rejestrów prowadzonych przez podlegające mu archiwa państwowe
(art. 21 p. 1.2).
Upływ czasu w polskiej rzeczywistości społeczno-politycznej weryfikował
i zmieniał brzmienie niektórych artykułów ustawy archiwalnej. Jej nowele 7
przeprowadzone w pierwszej dekadzie XXI w. nie zawierały już np. zapisu
dotyczącego obowiązku prowadzenia przez archiwa państwowe rejestru niepaństwowego
zasobu archiwalnego 8 . Aktualny pozostaje nadal artykuł 45
p. 4 ustawy archiwalnej, mówiący o możliwości współpracy między archiwami
państwowymi a Kościołami i związkami wyznaniowymi. Powinna ona
zostać sprecyzowana w porozumieniu zawartym między właściwymi organami
związku religijnego a ministrem właściwym do spraw kultury i ochrony
dziedzictwa narodowego 9 .
Materiały archiwalne powstające w ramach działalności Kościołów i związków
wyznaniowych, wchodzące w skład niepaństwowego ewidencjonowanego
zasobu narodowego, powinny być na mocy ustawy archiwalnej przez te
podmioty właściwie ewidencjonowane, przechowywane i zabezpieczane, by
uchronić je przed uszkodzeniem, zniszczeniem bądź utratą 10 . Art. 8 tej ustawy
mówi, że materiały archiwalne wchodzące w skład ewidencjonowanego niepaństwowego
zasobu narodowego nie mogą być zbywane, a z chwilą ustania
działalności jednostek organizacyjnych mogą wejść do państwowego zasobu
archiwalnego na mocy decyzji właściwych organów niepaństwowych jednostek
organizacyjnych. Niepaństwowy zasób archiwalny nie podlega bowiem
jurysdykcji władz państwowych. Wynika to z faktu, że ustawa zasadnicza —
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. w art. 25 p. 3 wprowadziła
zasadę poszanowania przez państwo autonomii Kościołów i związków
wyznaniowych. Oznacza to w aspekcie normatywnym, że państwo deklaruje
wolę poszanowania jej w zakresie stanowionego przez wspólnoty religijne dla
siebie prawa i kierowania się nim w relacjach ad intra. Podobna formuła prawna
została zapisana także w konkordacie. Zatem stanowienie przepisów prawa
państwowego nie rodzi skutków w porządku prawnym Kościołów i związków
wyznaniowych i podobnie, działalność podejmowana przez czynniki religijne
na podstawie prawa wewnętrznego (kanonicznego) nie rodzi skutków w pań-
7
Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz.U. 2006, nr 12, poz. 65; nr 73, poz. 501;
2008, nr 127, poz. 817; 2009, nr 157, poz. 1241; 2010, nr 40, poz. 1131 i nr 182, poz. 1228.
8
Tekst jednolity Dz.U. 2011, nr 123, poz. 698 ze zm.
9
Ibidem.
10
Art. 45 p.1, tekst jednolity Dz.U. 2011, nr 123, poz. 698 ze zm.