13.05.2013 Views

Paideia: los ideales de la cultura griega - Historia Antigua

Paideia: los ideales de la cultura griega - Historia Antigua

Paideia: los ideales de la cultura griega - Historia Antigua

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

i<strong>de</strong>as fundamentales, a través <strong>de</strong> <strong>la</strong> obra entera, <strong>de</strong>muestra, <strong>de</strong> un modo evi<strong>de</strong>nte,<br />

que tomó esta finalidad muy en serio y que, lejos <strong>de</strong> ser un residuo histórico <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> "ilustración" sofista, <strong>de</strong>l cual <strong>de</strong>bemos hacer abstracción para obtener <strong>la</strong><br />

imagen <strong>de</strong>l puro historiador, <strong>la</strong> verda<strong>de</strong>ra gran<strong>de</strong>za <strong>de</strong> su espíritu consiste en el<br />

esfuerzo para llegar al conocimiento político. La esencia <strong>de</strong>l acaecer histórico no<br />

resi<strong>de</strong> para él en una ética cualquiera o en una fi<strong>los</strong>ofía <strong>de</strong> <strong>la</strong> historia o en una<br />

i<strong>de</strong>a religiosa. La política es un mundo regido por leyes inmanentes peculiares,<br />

que sólo es posible alcanzar si no consi<strong>de</strong>ramos <strong>los</strong> acaecimientos ais<strong>la</strong>damente,<br />

sino en <strong>la</strong> conexión <strong>de</strong> su curso total. En esta profunda intuición <strong>de</strong> <strong>la</strong> esencia y<br />

<strong>la</strong>s leyes <strong>de</strong>l acaecer político es Tucídi<strong>de</strong>s superior a todos <strong>los</strong> historiadores<br />

antiguos. Esto sólo era posible para un ateniense <strong>de</strong> <strong>la</strong> gran época, <strong>la</strong> época que<br />

ha producido (352) el arte <strong>de</strong> Fidias y <strong>la</strong>s i<strong>de</strong>as p<strong>la</strong>tónicas, para citar dos<br />

creaciones esencialmente distintas <strong>de</strong>l mismo espíritu. No es posible caracterizar<br />

mejor el concepto <strong>de</strong> Tucídi<strong>de</strong>s sobre el conocimiento <strong>de</strong> <strong>la</strong> historia política que<br />

con unas célebres pa<strong>la</strong>bras <strong>de</strong>l Novum Organon <strong>de</strong> Lord Bacon, en <strong>la</strong>s cuales<br />

opone a <strong>la</strong> escolástica su propio i<strong>de</strong>al científico: Scientia et potentia humana in<br />

i<strong>de</strong>m coincidunt, quia ignoratio causae <strong>de</strong>stituit effectum. Natura enim non nisi<br />

parendo vincitur. Et quod in contemp<strong>la</strong>tione instar causae est, id in operatione<br />

instar regu<strong>la</strong>e est. La peculiaridad <strong>de</strong>l pensamiento <strong>de</strong> Tucídi<strong>de</strong>s sobre el estado,<br />

en contraposición a <strong>la</strong> concepción religiosa <strong>de</strong> Solón y <strong>la</strong>s fi<strong>los</strong>ofías <strong>de</strong>l estado<br />

<strong>de</strong> <strong>los</strong> sofistas o <strong>de</strong> P<strong>la</strong>tón, es que no hay en él ninguna doctrina abstracta,<br />

ninguna fábu<strong>la</strong>, docet. La necesidad política es aprendida en el mismo acaecer<br />

concreto. Esto sólo era posible por el carácter especial <strong>de</strong>l asunto que trataba; en<br />

él se manifiesta con fuerza excepcional <strong>la</strong> re<strong>la</strong>ción entre <strong>la</strong>s manifestaciones <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> realidad política y <strong>la</strong>s causas que <strong>la</strong> han producido. La concepción <strong>de</strong><br />

Tucídi<strong>de</strong>s sería inconcebible in<strong>de</strong>pendientemente <strong>de</strong>l tiempo en que vivió. Lo<br />

mismo ocurriría si quisiéramos abstraer <strong>de</strong> su tiempo <strong>la</strong> tragedia ática o <strong>la</strong><br />

fi<strong>los</strong>ofía p<strong>la</strong>tónica. La mera exposición fáctica <strong>de</strong> un acaecimiento histórico, por<br />

muy importante que fuese, no hubiese sido bastante para satisfacer <strong>los</strong> <strong>de</strong>signios<br />

<strong>de</strong>l pensador político. Le era necesaria <strong>la</strong> posibilidad <strong>de</strong> ascen<strong>de</strong>r a lo espiritual<br />

y a lo general. Especialmente característicos <strong>de</strong> su estilo son <strong>los</strong> numerosos<br />

discursos que se interca<strong>la</strong>n en su exposición y todos el<strong>los</strong> son, ante todo, el<br />

altavoz <strong>de</strong>l Tucídi<strong>de</strong>s político. En <strong>la</strong> exposición <strong>de</strong> sus principios históricos<br />

aparece como cosa más natural que, lo mismo que <strong>los</strong> hechos anteriores, <strong>los</strong><br />

discursos <strong>de</strong> <strong>los</strong> políticos eminentes <strong>de</strong> <strong>la</strong> época <strong>de</strong>berían ser incorporados en su<br />

obra. No son, sin embargo, trascritos textualmente. De ahí que el lector no pueda<br />

atribuirles <strong>la</strong> misma exactitud que a <strong>la</strong> exposición <strong>de</strong> <strong>los</strong> hechos. Recoge sólo su<br />

sentido aproximado. Pero, en lo particu<strong>la</strong>r, hace <strong>de</strong>cir a cada personaje lo que le<br />

parece que hubiera <strong>de</strong>bido <strong>de</strong>cir en cada caso. 118 Ésta es una ficción muy<br />

consecuente, que no es posible enten<strong>de</strong>r <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el punto <strong>de</strong> vista <strong>de</strong>l rigor<br />

histórico, sino por <strong>la</strong> necesidad <strong>de</strong> penetrar hasta <strong>la</strong>s últimas motivaciones <strong>de</strong> <strong>los</strong><br />

acaecimientos políticos.<br />

Esta exigencia hubiera sido irrealizable si <strong>los</strong> hubiera tomado en el sentido<br />

118 6 TUCÍDIDES, I, 22, 1.<br />

122

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!