Doctoris ecstatici D. Dionysii Cartusiani Opera ... - Boston College

2W IN LIBRIM I SENTE.NTIARUM. DIST. XXVII ; QU.EST. III
exquisite, inter cetera dicens : De ratione A
ejus quod esl intelligere, cst quod sil in-
telligens el intellectum. Jd autem quod
est per se intellectum non est res illa cujus
notitia per intellectum habetur, quum
illa sit extra intelligentem, quum tamen
oporteat quod intellectum sit in agente et
unum cum ipso. Neque etiam intelleclum
per se est similitudo rei intellectaB, per
quam informalur intellectus ad intelligendum.
Intellectus namque intelligere ne-
quit nisi secundum quod fit in actu per
similitudinem istam. Hsec ergo similitudo B
se habet in intelligendo sicut intelligendi
principium(quemadmodum calor est prin-
cipium calefactionis), non sicut terminus
intelligendi. Hoc itaque est primo et per
se intellectum seu id quod intelligitur,
quod intellectus capit seu concipit de re
.
intellecta, sive illud sit definitio, seu enunsis, id est sapientia, cujus est judicare, ut
tiatio, secundum quod duae sunt operationes
intellectus, ut tertio fertur de Anima.
primo Metaphysicse dicitur. Ex quo demum
habet aliquid quasi pro certo exami-
Hoc autem sic ab intellectu conceptum, natum, cogitat quomodo possit aliis illud
vocatur verbum interius seu mentale. Hoc manifestare : et hsec est dispositio inte-
etiam est quod significatur per vocem. C rioris sermonis, ex qua exterior procedit
Non enim vox exterior significat intellectum,
aut intelligibilem ejus formam aut
speciem, aut ipsum intelligere, sed ipsius
intellectus conceptum, quo mediante significat
rem : ut quum dico, homo ; vel,
Homo est animal. Quum enim intellectus
mtelligit aliquid, format conceptum illius
rei quam voce significat. Intelligere ergo
non fit, nisi aliquid in mente intelligentis
concipiatur, quod dicitur verbum. Non
enim dicimur intelligere, sed cogitare, intelligendo
antequam conceptio aliqua in D
DcPoteniia, mente nostra stabiliatur. — Denique inq.vin,a.
i.
(e || ectus nos ter intelligendo ad quatuor
ordinem potest habere, videlicet : ad rem
qua? intelligitur, ad speciem inlelligibilem
qua fit ipse intellectus in actu, et ad in-
telligere suum, alque ad ipsius intellectus
conceptionem : quae conceptio differt a
tribus pradalis. Primo, a rebus intellectis :
quia res intellectse quandoque sunt exlra
animam ; conceptio autem intellectus non
est nisi in intellectu. Differt quoque a spe-
cie inlelligibili, quoniam illa esl principium
actionis intelligendi ; et item ab ac-
tione, quia conceplio illa consideralur ut
terminus aclionis, et tanquam quid con-
stitulum per ipsius inteilecfus actionem :
intellcctus quippe sua aclione format rei
definitionem seu propositionem affirmativam
vel negativam, et hoc verbum est
simililudo rei intelleclse.
Sciendum pra^terea, quod potentia in- Summa,
tellectiva primo aliquid apprehendit sim- ^ 1^ ?;
plioiter : et hic actus vocatur intelligentia. ad 3.
Secundo, id quod apprehendit, ordinat ad
aliquid cognoscendum vel operandum : et
hsec nominatur intentio. Dum vero per-
sistit in acquisitione ejus quod inlendit,
vocatur excogitatio. Dum autem quod est
excogitatum, examinat per aliqua certa,
dicitur scire vel sapere : quod est phrone-
locutio. — Sciendum quoque, quod sicut iwd. q.
secundum actionem quse tendit in exteri- xxv "' a *
orem materiam, est processio qusedam ad
extra ; ita secundum actionem quse manet
in ipso agente, quaedam processio est ad
intra : quod maxime patet in intellectu,
cujus actio, scilicet intelligere, manet in
ipso intelligente. Quicumque namque in-
telligit, ex hoc ipso quod intelligit, proce-
dit aliquid intra ipsum.quod est conceptio
rei intellecta? ex notitia ejus procedens,
et dicitur verbum cordis, significatum ver-
bo vocis. — Notandum est etiam, quod
intellectus secundum quod est in actu per xx xn
ad2"
speciem intelligibilem, consideratur abso-
lute; similiter intelligere, quod se habet
ad intellectum in actu sicut esse ad ens
in acfu : non enim intelligere significat
actionem ab intelligente foris emanantem,
sed in inlelligenle manenlem. Quum ergo
dicitur quod verbum est notitia, non su-
milur notitia pro acfu intellectus coguo-
scentis, neque pro aliquo habitu ejus, sed
Ibid. q.
'