Doctoris ecstatici D. Dionysii Cartusiani Opera ... - Boston College

396 1N MBRLM I SENTENTIARUM. — DIST. XXXVI ; QU^ST. I
luntates exsistentium praedeterminativas
et productivas. — Verumtamen per ideas
habet Deus cognitionem non practieam
tantum, sed etiam speculativam de rebus:
quia cognoscil eas nou solinn secundum
quod emananl ab ipso, sed item prout in
propria natura siibsistunt. Idea etenim di-
v.loc citur ab idos*, quod est forma : sicque
idea quanliun ad nominis proprietatem,
spqualiter habet se ad practicam et specu-
lativam cognitionem. Siquidem forma rei
in inlellectu exsistens, principium est utriusqne
cognitionis, quanquam secundum
usum loquentium idea sumatur pro forma
qtia? est practica? cognitionis principium,
secundum quod ideas vocamus rationes
entium exemplares. — Quibus concordat
quod undecimo Metaphysica? asserit Commentator
: Quemadmodum omnes forma?
naturales sunt in potentia in materia pri-
ma, ita sunt in actu in primo motore. Ha?c
Thomas in Scripto.
At vero in prima parte Summa?, qua>
art. i. stione quintadecima, scribit : Necesse est
ponere in mente divina ideas. 'I8ea etenim
Gra?ce, Latine dicitur forma : unde per
ideas intelliguntur forma? rerum pra?ter
ipsas res exsistentes. Forma autem alicu-
jus rei pra?ter ipsam exsistens, potest ad
duo valere : primo, ut sit exemplar ejus
ctijus dicitur forma; secundo, ut sit principium
sua? cognitionis, secundum quod
forma? cognoscibilium dicuntur esse in
cognoscente. Et quantum ad utrumque necesse
est ponere ideas : quia in omnibus
qua? non generantur a casu, oportet pone- sunt numeris. Quemadmodum enim in nure
formam esse finem generationis cujus- D meris, una unitate addita aut subtracta,
cumque. Agens autem non agit proplrr species numeri variatur; ita in formis spe-
formam nisi in quantum similitudo formae cificis, una essentiali differentia addita vel
est in ipso : quod contingit dupliciter. In
quibusdain namque agentibus pra?exsistit
forma rei fienda? secundum esse naturale,
sictil in his qua? agunt per naluram : ut
homo generat hominem, ignis ignem. In
quibusdam vero prsoexsistit secundum es-
se intelligibile, ut in his qua? agunt per
intellectum : sicut similitudo domus pra?-
exsistit in mente artificis; et ha?c potest
A dici idea domus, quoniam artifex intendit
assimilare domum forma? quam mente
prppconcepit. Quumque mundus sit factus
a Deo per intellectum et non a casu, ne-
cesse est quod in mente divina sit forma
ad cujus similitudinem mundus est fa-
ctus. Et in hoc ratio consistit idea? : qua?
nihil aliud est quam divina essentia. Deus
enim secundum essentiam suam est omnium
rerum simililudo. Ha?c Thomas in
Stimma.
Denique in Summa contra gentiles, li-
B bro primo, capitulo quinquagesimo tertio:
Intellectus (inquit) divinus nulla alia intelligit
specie nisi sua essentia. Qtiumque
essentia sua sit similitudo omnium rerum,
sequitur quod conceptio intellectus divini
prout semetipsum intelligit, qua? conce-
ptio est Verbum ipsius, non solum sit
similitudo ipsius Dei intellecti, sed et omnium
quorum divina essentia exstat simi-
litudo.
Deinde sequenti ibidem subjungit capi-
tulo : Difficile videri alicui potest, quod
G unum et idem simplex, puta divina essen-
tia, sit propria similitudo ac ratio diver-
sorum. Nam quum diversarum rerum di-
stinctio sit ratione propriarum formarum,
quod alicui secundum propriam formam
simile fuerit, oportet alteri esse dissimile.
Investigandum est ergo, qualiter Deus seu
ejus essentia queat esse propria similitudo
ac ratio singulorum. Nempe ut octavo Me-
taphysica? ait Philosophus, forma? seu spe-
cies rerum se habent ut numeri,et similes
subtracta, species variatur. In his vero
qua? in se continent multa, non ita se ha-
bet intellectus sicut natura : quia natura
non patitur ea esse divisa qua? ad esse rei
exiguntur; inlellectus vero ea qua? sunt in
essentia conjuncta, potest divisim consi-
derare ac sumerc, dum unum non cadit
in ratione alterius : sicque in ternario
considerare potest binarium tanlum, et in