Doctoris ecstatici D. Dionysii Cartusiani Opera ... - Boston College

QUID SIT FATUM, ET QUALITER A PROVIDENTIA DISTINGUATUR 505
Qua?dam enim exeunt simpliciter de non A
esse in esse, quorum Deus est tota causa ;
quaedam vero exeunt simpliciter de non
esse in esse, quorum tamen Deus non est
tota et solum immediata causa, sed me-
diantibus causis naturalibus ac secundis
ea producit,-ut patet de inferioribus istis.
Horum prima, quantum ad id quod a Deo
sunt et habent, videlicet quantum ad esse
suum, non subjacent fato, sed providentia?
solum ; subjacent tamen fato quantum
ad actus suos et operationes, quorum ipsamet
sunt causa? aut concausa?. Hinc ge- B
neraliter operationes et operata qua? sunt
immediate a Deo seu a providentia ejus
ut a tota causa, non subjacent fato; cetera
subjacent ei quantum ad id quod in eis
est a causis secundis, ut declarat Boetius,
pros. 6. qui quarto de Consolatione philosophia? de
his diffuse pertractat. Ubi et manifestat,
in quibus tanquam in causis radicetur fa-
quod constat esse in causis secun-
tum :
dis. Ha?c Alexander.
Pra?terea de hac materia loquitur Tho-
Summ.th. mas : Qua?ritur primo, an fatum sit ali- C
cxvrfi q ' quid. Respondendum : In inferioribus
qua?dam a casu vel fortuna contingunt.
Interdum autem est aliquid casuale aut
fortuitum quantum ad causas inferiores,
quod tamen relatum ad causam superiorem
est per se intentum : ut si duo servi
alicujus domini ad locum mittantur eum-
dem, uno de altero nil sciente, occursus
ille servorum quoad ipsos est casualis,
quoad dominum eorum est per se inten-
tus. — Quidam ergo casualia atque fortuita
in nullam superiorem causam reducere D
voluerunt : et hi fatum providentiamque
negarunt, ut quinto de Civitate Dei refert
Augustinus de Tullio. — Quidam vero om-
nia casualia et fortuita in coelestia corpora
lanquam in causam reduxerunt superio-
rem, dicentes fatum esse dispositionem
siderum in qua quisque conceptus natus-
ve dicitur. Quod stare non valet : quoniam
ut probatum est, actus humani non
subduntur actioni coelestium corporum
nisi per accidens et indirecte ; porro fa-
talis causa quum habeat ordinationem su-
per ea qua? fato subduntur, oportet ut sit
directe et per se causa ejus quod agitur.
Insuper, quod per accidens fit, non est
proprie unum neque ens : omnis vero actio
natura? terminatur ad aliquid unum.
Unde impossibile est ut id quod est per
accidens, sit effectus per se alicujus na-
turalis principii agentis.
Idcirco dicendum, quod casualia et for-
tuita reducuntur in divinam providentiam,
tanquam in causam superiorem pra?ordinantem
: quia nil prohibet id quod est
per accidens, accipi tanquam unum quid
ab intellectu ; alioqui intellectus formare
non posset hanc propositionem : Fodiens
sepulcrum invenit thesaurum. Et sicut in-
tellectus hoc potest concipere, ita potest
hoc ipsum efficere : sicut si quis sciens
in quo loco absconditus sit thesaurus, in-
stiget alium hoc nescientem ad fodiendum
ibi sepulcrum. Et ita nil prohibet
ea qua? per accidens fiunt, reduci in causam
superiorenr ordinantem, intellectua-
liter operantem, pra?sertim in intelleetum
divinum, qui solus potest ad libitum suum
immutare voluntatem. Ideo soli Deo attribuenda
est ordinatio actuum humanorum,
quorum principium est voluntas. Sic ergo
in quantum omnia qua? hic aguntur pro-
videntia? divina? subduntur, tanquam per
eam pra?ordinata et quasi pra?locuta, po-
nere possumus fatum, quanquam sancti
doctores nomine fati recusaverint uti, pro-
pter eos qui ad vim positionis siderum
retorserunt hoc nomen. — Ha?c Thomas
in Summa.
Ubi qua?rit secundo, an fatum sit in art. 2.
rebus et causis creatis. Ad quod respon-
det : Divina providentia per causas medias
exsequitur suos effectus. Deinde' responsionem
istam prosequitur quemadmodum
Alexander, et addit : Fatum dicitur dispo- ( ad 3- ra
silio, non qua? est in genere qualitatis, sed
relationis, quum sit ordo. Hinc fatum est
accidens, non substantia. Qui quidem or-
do per comparationem ad suum princi-
pium, quod est providentia Dei, est unus
: