Doctoris ecstatici D. Dionysii Cartusiani Opera ... - Boston College

Verbo, c. 1.
pro eo quod intellectus concipit cogno- A
scendo.
Opusc. de Pra?terea verbum convenientiam habet
majorem cum re dicta quam cum dicen-
te, quamvis sit in dicente ut in subjecto.
Unumquodque enim ab illo naturam sor-
titur, a quo speciem accipit. Yerbum vero
accipit speciem a re dicta, non a dicente,
nisi forsan quando quis dicit se ipsum. Sic
quippe verbum lapidis differt specie a
AN VERBUM PROPRIE DICATUR IN DIVINIS 257
verbo leonis. Verbum etiam a diversis di- est in qua videtur color. Species vero est
clum de eadem re, idem est specie : quo- id quo perficitur ipsa cognitio, quemadniam
effectus quilibet magis convenit cum B modum species coloris in visu exteriori :
principio quo agens agit, quam cum agen-
te, cui solum assimilatur ratione ipsius
principii (hoc enim est quod communi-
catur effectui per actionem agentis); simi-
litudo autem rei dictse, est principium
quo verbum efficitur : quse etiam in verbo
reperitur a dicente sibi communicata.
Hinc ipsum verbum quandoque vocatur
rei similitudo, quandoque vero nominatur
verbum rei, ubicumque res illa aut simi-
litudo rei exprimitur : sive in parte ima-
ginativa, sicut phantasma Carthaginis est C
verbum Carthaginis, secundum Augustinum
; sive in intellectu, in quo ratio verbi
invenitur perfecte, quod ad imaginem per-
tinet Trinitatis.
Itaque verbum intellectus nascitur ex
notitia alicujus in memoria exsistentis.
Sicque primus processus in gignitione verbi,
est dum intellectus accipit a memoria
quod a memoria sibi offertur, non eam
spolians, sed similitudinem habiti in ea
sibi assumens ; et hoc est simile illi quod
in memoria habetur. Adhuc tamen non D
habet rationem verbi perfectam; sed lumen
intellectus agentis involvit speciem
quam a phantasmate abstrahit, et hoc lumen
accipit intellectus possibilis simul
cum specie illa, et hoc lumen diffunditur
quum objectum formatur, et manet cum
objecto formato : et ista similitudo verbum
vocatur, quum in ea quidditas rei
intelligitur. Quee similitudo in fine relin-
quitur perfecta et genita atque expressa
ab intellectu, quae est verbum expressum
T. 20.
et rei dictse expressivum : quia res non
intelligitur nisi in eo, quod est tanquam
speculum in quo res est ac relucet et cernitur.
Yerbum igitur cordis est ultimum
quod potest in se intellectus efficere, et
hoc est in quo quidditas rei recipitur. Imo
ipsum est quidditatis similitudo, ad quam
intelligere terminatur : sic etenim habet
rationem obiecti intellectus. Verbum ergo Opusc. de
est in quo intelligitur quidditas, sicut lux Verbo c - 2 -
>
et foret similius, si lux ex specie coloris
generaretur, sicut verbum ex specie. —
Hsec Thomas. Cujus verba aliqualiter dif-
ficilia et obscura videntur, et impugnan-
tur a Scoto et Durando ac aliis multis.
Petrus vero eis consentire videtur, dicendo
: Verbum proprie dicitur similitudo
genita in mente a specie rei in memoria
quiescente. Et ponitur hujus exemplum
de speculo colori opposito : in quo spe-
culo per lumen sensibile generatur coloris
similitudo ; et si illi speculo opponeretur
speculum aliud, fieret gelieratio similitu-
dinis coloris a speculo in speculum.
Denique ad intelligendum lucidius mentem
Thomse, confert quod scribit Richar-
dus supra distinctione vicesima secunda
in responsione qusestionis qua quserit,
utrum nomina per prius significent rem,
quam conceptum quem facit intellectus
de re. Ubi inter cetera ait : Sicut in di-
cendo rem sensibiliter possunt tria consi-
derari, videlicet, vocis formatio, et vox
ipsa formata, ac res quse per vocem signi-
ficatur; sic in intelligendo rei quidditatem
tria considerari possunt, quae sunt, forma-
tio ipsius conceptus, et ipse conceptus
formatus, ac quidditas rei distincte intel-
lecta. Quum enim intellectus possibilis
aliquo modo in actum reductus est, ita ut
rem primo indistincte et imperfecte co-
gnoscat, procedit principaliter tamen in
virtute intellectus agentis, dividendo, et
differentiam convenientem rei imperfecte
cognitee inquirendo ac componendo, dif-
17