Doctoris ecstatici D. Dionysii Cartusiani Opera ... - Boston College

480 IN LIBllUM I SENTENTIARUM. — DIST. XXXVIII ; QU.EST. II
respectu malonim. Sed neutrum istorum A
removet scientiam contingenlium a Deo.
— Quod sic patet de primo. Quandocumque
sunt multse causse unius, effectus ul-
timus non consequitur causam primam in
necessitale et contingenlia, sed proximam
causam : quoniam virtus causae primae in
causa secunda recipitur secundum modum
causae secunda?. Effectus etenim ille
non procedit a causa prima nisi secundum
quod virtus causae prima? recipitur in cau-
sa secunda : ut patet in floritione arboris,
cujus causa remota est motus solis, B
proxima autem, virtus generativa plantae;
floritio autem impediri potest ex impedimento
virtutis generativse, quamvis motus
solis invariabilis sit. Similiter Dei sci-
entia est incommutabilis omnium causa;
effectus vero producuntur ab ea per secundarum
operationes causarum : ideo
mediantibus necessariis causis secundis,
necessarios producit effectus, ut motum
secundo : quoniam
saria potest simul esse cum defectu causse
secundae, ut motus solis cum sterilitate
arboris ;
sed scientia Dei non potest simul
stare cum defectu causae secundse. Non
enim potest esse quod Deus sciat istum
cursurum, et quod iste a cursu deficiat :
et hoc, propter certitudinem scientiae, non
propter causalitatem ipsius.Nempe ad hoc
quod scientia certa sit, oportet esse certitudinem
quamdam in scito. Sciendum D
ergo, quod antequam res sit, non habet
esse nisi in causis suis. Sed qusedam sunt
causae ex quibus necessario effectus con-
sequitur, quae nequeunt impediri ; atque
in illis causis habet causalum esse certum
et determinatum, in tantum quod potest
ibi demonslratio fieri : sicut est ortus so-
lis et eclipsis. Qusedam vero causae sunt
ex quibus effectus consequuntur pro parte
majori, deficiunt tamen in parte minori.
Hine in causis istis effectus non habent
certitudinem absolulam, sed quamdam
probabilem aut conjecturalem, secundum
quod causae sunt magis determinatae ad
unum quam ad aliud. Idcirco per causas
has accipi potest conjecturalis scientia de
futiiris, quae tanto certior erit, quanto
causae sunt determinatiores ad unum : ut
cognitio inedici de sanitate seu morte in-
firmi, cognitio quoque astrologi de ventis
ac pluviis. Quaedam sunt etiam causae ad
utrumlibet se habentes, in quibus effe-
ctus futuri nullam certitudinem sortiun-
tur : ideo contingentia ad utrumque in
causis illis nequaquam possunt cognosci.
Sed quando realiter fiunt et facla sunt,
habent in se esse determinatum, et tunc
certitudinaliter cognoscuntur : ut qui So-
cratem currere videt, certitudinaliter hoc
cognoscit dum currit se intuente.
Dico ergo, quod Deus seternaliter intuetur
unumquodque contingentium non
solum prout est in causis suis, sed etiam
solis;sed mediantibus contingentibus cau- prout est in suo esse determinato. Nisi
sis secundis, contingentes effectus pro- enim hoc esset, quum re exsistente videat
ducit.
C eam prout est in suo esse determinato,
Verum adhuc manet dubitatio major de aliter cognosceret rem quando jam est, et
causa prima neces-
ante ; sicque ex eventibus et exsistentiis
rerum accresceret aliquid suae notitise. Pa-
tet etiam quod Deus ab aeterno non solum
vidit ordinem sui ad rem, ex cujus po-
testate res erat futura, sed et ipsum esse
rei intuebatur. Quod qualiter sit, eviden-
ter docet Boetius in fine de Consolatione.
Omnis namque cognitio est secundum modum
cognoscentis, ut dictum est. Quumque
Deus aeternus sit, sua cognitio est
secundum modum et eminentiam suae
aeternitatis, quae est tota simul sine suc-
cessione. Hinc, sicut quamvis tempus sit
successivum, tamen eeternitas ejus omnibus
temporibus praesens est una et eadem
ac indivisibilis, ut nunc invariabiliter
stans : ita mens sua intuetur temporalia
cuncta, quamvis sibi succedentia, tanquam
praesentia sibi ; nec aliquid illorum futurum
est respectu ipsius, sed unum respe-
ctu alterius. Unde, secundum Boetium,
aptius appellatur providentia, quam prae-