O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

e o castigo, ou ben o esquecemento e o perdón– son problemáticos. Pero a
xustiza é unha función do poder político, así que as consideracións que se
teñen en conta son de natureza exclusivamente política, e non moral nin legal.
En concreto, trátase de que os conservadores acepten o proceso de
democratización coa garantía de non seren castigados polo réxime
democrático. Ningún líder autoritario vai democratizar o seu sistema para ser
xulgado e condenado, así que debe elixirse o camiño máis satisfactorio, que
consiste en non procesar nin castigar, porque, en definitiva, o prezo a pagar
nas transicións iniciadas polos dirixentes dos réximes autoritarios –que
representan case a metade de todas as transicións– é o esquecemento das
violacións dos dereitos humanos cometidas durante o réxime autoritario polos
líderes desprazados do poder. É máis: os grupos asociados ao réxime
autoritario van restabelecer a súa lexitimidade e a súa influencia. No caso
español, Linz (1992, 456) observa como o recordo da Guerra Civil Española –
cos “errores y crímenes de ambas partes”– conduciu a unha filosofía de nunca
máis, de consenso e de confianza mutua. De feito, e como subliñan Linz,
Stepan e Gunther (1995, 87), a memoria histórica da guerra acabou
transformada nun factor positivo para o proceso de transición grazas ao cultural
work da sociedade política e civil.
Aguilar Fernández: o desenvolvemento da teoría canónica
Para o caso español, é Aguilar Fernández quen desenvolve polo miúdo a teoría
canónica sobre a memoria histórica. 290 A autora entende por memoria colectiva
o “recuerdo que tiene una comunidad de su propia historia, así como [...] las
lecciones y aprendizajes que, más o menos conscientemente, extrae de la
misma. Esta variable incluye tanto el contenido de la memoria (recuerdo de
acontecimientos históricos específicos) como los valores asociados a su
evocación (lecciones y aprendizajes históricos), modificados, frecuentemente,
por las vicisitudes del presente”. 291 Cando alude concretamente á memoria
histórica, Aguilar Fernández refírese ao “conjunto de aquellos acontecimientos
192