O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

15 Graf, 2004, 69, e Röhrich, 2006 2 .
16 Debedora do modelo de Peña-Ruiz (v. Peña-Ruiz, 1998, 73).
17 Araujo Cardalda, 2006.
PRIMEIRA PARTE
18 “Pero se unha sociedade está dominada por un único modelo de pensamento, entón apenas
consegue observarse e criticarse a si mesma. Non se ve a si mesma.” (A tradución galega é
nosa.)
Capítulo 1
19
Para unha primeira aproximación aos temas aquí tratados, v. Araujo Cardalda, 2004a, e
Nigsch, 1994.
20
Sobre a etimoloxía da palabra canon e a fixación do canon cristián, v. Sullà, 1998b, 18-19,
Harris, 1998, 37-39, e Kermode, 1998, 96-98.
21
En xeral, e por razóns de economía lingüística e de espazo, empregamos unicamente o
xénero masculino, que utilizamos, de xeito indistinto, para ambos sexos.
22
Sobre o Index librorum prohibitorum, v. Bruckmoser, 2006, 83-91. No século XVI, a Reforma
e a invención da imprenta colocaron a igrexa católica ante un fenómeno completamente novo:
os crentes alfabetizados podían acceder por si mesmos aos textos orixinais d’A Biblia, ás obras
teolóxicas e aos traballos literarios que podían pór en perigo os bos costumes. O antídoto foi a
prohibición: os católicos foron ameazados coa excomuñón se lían ou posuían as obras
incluídas no Index, que se publicou por primeira vez en 1559 e non deixou de ser actualizado
até 1962, chegando a conter máis de 6.000 títulos. Antes do Concilio Vaticano II mesmo houbo
intentos de ampliar o Index ás obras cinematográficas. O 14 de xuño de 1966, a Congregación
da Doutrina da Fe decidiu oficialmente que o Index xa só tiña un valor moral. O Opus Dei ten
un índice oficioso que vincula os seus membros e no que figuran unhas 1.000 obras.
23
Beardsley, 1974, 46 e 48.
24
Aínda que a Beardsley (1974, 58-60) lle pareza “morally indefensible and ultimately selfdefeating”
por causa da súa natureza uniformizadora, arbitraria e excluínte: “American political
science would have to become a closed fraternity, stifling academic freedom and clinging to a
viewpoint which would inevitably favor one segment of American society or one nation at the
expense of others, and would therefore be unjust”.
25
Son realmente contados os científicos sociais que empregan o termo canon dun xeito
sistemático. Un exemplo podería ser o de Connell (1997).
26
O lector que teña en conta a seguinte advertencia de Ballester Brage (2004, 76)
comprenderá que aquí nos circunscribamos a traballar cun número limitado de textos de
Bourdieu (1971, 1976, 1984, 1991, 1997 e 2001): “La reflexión sobre la metodología de las
ciencias sociales en Pierre Bourdieu no puede plantearse sin una cierta delimitación de las
obras a considerar. Las últimas bibliografías internacionales están trabajando con más de 300
referencias, de las cuales al menos 40 son textos de gran importancia”.
27
Sobre o capital simbólico, v. Bourdieu, 2001, 100.
28 2
Bonnewitz, 2002 , 41-59. Con outras palabras, Pérez Varela (2004, 9) describe o campo
como “un espazo (categoría polo tanto visual, ou gráfica) no que se estabelece unha rede de
relacións obxectivas en torno a un capital, o cal aparece distribuído irregularmente”.
29
Como subliña Graf (2004, 51-52), o campo relixioso é o lugar no que unha morea de axentes
–profetas, pastores, teólogos, curandeiros e leigos– libran loitas simbólicas por un recurso
escaso: a salvación da alma. O teólogo Graf valora positivamente a forte orientación conflitual
do modelo analítico de Bourdieu.
30
Ballester Brage, 2004, 84. Para Bourdieu (2001, 87), o sistema de forzas que constitúe a
estrutura do campo (tensión) é relativamente independente das forzas que se exercen sobre o
campo (presión).
31
V. Bourdieu, 1991, 4, nota 3: “On peut, tout au long de ce texte, remplacer écrivain par
artiste, philosophe, intellectuel, savant, etc. et littéraire par artistique, philosophique, intellectuel,
scientifique, etc.”. Ballester Brage (2004, 87, nota 54) está de acordo en que, en xeral, as
achegas de Bourdieu “son útiles no sólo en sociología, sino también en antropología, etnología,
760