O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

emedio que deixe intactas as estruturas sociais que producen a miseria. O problema é que a
práctica relixiosa, que desde logo adoita lexitimar os sistemas sociais inxustos, tamén opera
como un factor de cambio social, mesmo revolucionario. De aí que a afirmación de que a
relixión é necesariamente alienante sexa cientificamente insostíbel por reflectir a práctica
relixiosa dun xeito parcial. A etioloxía deste erro atópase na extralimitación teórica do
marxismo, que, lastrado polo seu complexo de superioridade racionalista e ateísta, pretende
tamén abordar a esencia ou a natureza da relixión, no canto de limitarse á súa función social,
que é a que lle corresponde como ciencia. Segundo Álvarez Espinosa, a afirmación ou a
negación da existencia dunha divindade non é unha cuestión científica, senón metafísica.
321 4
Mannheim (1997 ), de feito, resérvalle o concepto de utopía ás orientacións dos grupos
oprimidos que pretenden destruír ou transformar a orde existente nun momento histórico
determinado.
322 2
Sobre Botti, 1993 , v. capítulo 13.
323
V. Jerez Mir, 1993, 49-50.
324
V. Fukuyama, 1992, 1999 e 2001.
325
V. Ramonet, 1995.
326
Para unha brillante defensa do concepto de mentalidade, v. Linz, 1978b, 16-20.
327
Flessau (1979, 51-60), que estuda o sistema educativo nacionalsocialista, aínda se apoia en
Geiger cando se achega ao concepto de ideoloxía. Pola contra, González Beramendi (1999,
109-110), na súa caracterización da mentalidade como ideosistema totalizante (v. supra), omite
calquera referencia a Geiger e observa que se trata dun “concepto impreciso, nacido de la
evolución de la escuela de Annales [...]. En realidad denota en unos casos la ‘cultura popular’ de
los etnógrafos y en otros lo que podemos llamar ‘cultura de clase’ (mentalidad burguesa, por
ejemplo)”. A marxinalidade de Geiger no campo da ciencia social é evidente. Geiger é ignorado
mesmo por Laurin-Frenette (1993 4 ) cando estuda a socioloxía funcionalista da estratificación
social.
328
Para un estudo da socioloxía da estratificación de Geiger, v. Geißler, 1985.
329
Dahrendorf (1990, 102-103) atopa un interesante exemplo da teoría de Geiger no caso do
Partido Nacionalsocialista Obreiro Alemán. Este partido recibiu o apoio dos oficinistas, que en
moitos aspectos prácticos eran como os traballadores, pero que amosaban unha mentalidade
sociopolítica característica que os levou a apoiar un partido tan oposto ao dominio do capital
como á revolución proletaria.
330
Fernández de la Mora, ao que nos referiremos seguidamente, entende, segundo indica
González Cuevas (1989, 96), que a democracia orgánica é superior ao sistema democrático
liberal: explica racionalmente o feito social e representa mellor os intereses sociais (sen os
perigos inherentes á dexeneración partitocrática).
Para González Beramendi (1999, 146-147), os fascismos constitúen claramente un tipo de
ideoloxía política. Na caracterización que este autor fai do fascismo hai moitos elementos que
serían de aplicación ao réxime franquista: o tradicionalismo, a concepción organicista e elitista
da historia, a negación do individualismo político liberal, a consideración da nación –organismo
supraindividual xerado pola historia e definido sobre todo pola raza– como o axente histórico
principal, a violencia como instrumento ordinario da acción política, o antiparlamentarismo, a
prohibición dos partidos políticos e dos sindicatos obreiros, a ditadura do partido único guiada
por un líder –un superhome dotado de cualidades excepcionais–, etc.
331
Varela Suanzes-Carpegna (2006, 40) descríbeo como “quizá el más agudo intelectual
franquista”. Sobre Fernández de la Mora, v. González Cuevas, 1989, Hermet, 1980, 115-117, e
Tusell Gómez, 2002. Moi influído polas obras de Ramiro de Maeztu e de Ortega y Gasset (e
admirador e amigo do nacionalsocialista católico Carl Schmitt, o célebre e controvertido xurista
e filósofo da política alemán), Fernández de la Mora (Barcelona, 30 de abril de 1924 – Madrid,
10 de febreiro de 2002), cuxa nai era galega, procurou novas vías de lexitimación do réxime
franquista a partir dos anos sesenta do século XX. Para iso elaborou un dos discursos
ideolóxicos máis consistentes do desarrollismo tecnocrático, cuxos ingredientes son o
tradicionalismo renovado –no que o compoñente católico, tras o Concilio Vaticano II, se valora
con desconfianza–, o autoritarismo e a modernización económica, técnica e administrativa, sen
concesión ningunha nos ámbitos da liberdade e do pluralismo. Para Fernández de la Mora, os
modelos liberal-democrático, socialista e totalitario son inaxeitados para unha sociedade
desenvolvida. Coautor da Ley Orgánica del Estado de 1967, foi nomeado ministro de Obras
Públicas en abril de 1970 e mostrouse radicalmente contrario a calquera tipo de aperturismo.
Durante o que no capítulo 17 chamamos subproceso formal de transición política integrouse en
789