O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

1134
Segundo Floristán (1985, 96), Xoán Paulo II desenvolveu un modelo eclesiástico cuxos
trazos son: (a) a restauración contrarreformista, (b) o férreo monolitismo eclesial, (c) a política
de masas e (d) o afastamento dos movementos de liberación social. Carballo Carballo (2006,
22/142) observa que “Xoán Paulo II despregou por todos os continentes a presenza eclesial,
mais para [a] transformación da igrexa foi tempo de involución”. Para unha crítica sucinta da
ideoloxía antimoderna de Xoán Paulo II (e do seu sucesor Benedicto XVI), v. Flores d’Arcais,
2007. V. tamén Ynfante, 2004, 20-21, que lle atribúe a este papa “un cambio fundamentalista
en el seno del catolicismo”.
1135
Varios dos autores –moitos deles eclesiasticistas– aos que acudimos para este
achegamento ao financiamento da igrexa católica aluden aos antecedentes históricos. V., por
todos e dun xeito particularmente detallado, Presas Barrosa, 1998, 19-218, onde se estuda o
período entre 1812 e 1978; e, máis sinteticamente, Víctor e Antonio Reina, 1983, 361-366,
cuxa análise comeza coa Constitución de 1837.
1136
Enrique y Tarancón, 1996, 472-473, e Fernández Fernández, 1999, 121-122.
1137
Corral Salvador (2007, 289) lembra que este acordo “obtuvo en el Congreso 273 votos a
favor, 3 abstenciones y sólo 31 votos en contra, que fueron los del Partido Comunista. En el
Senado se aprobó por unanimidad con 188 a favor”.
1138
Goti Ordeñana (2001, 720) observa verbo deste tipo de actividades: “Otra es la naturaleza
que tienen las ayudas para trabajos asistenciales que realizan las instituciones religiosas, pues
éstas son ayudas para actividades concretas, que no se hacen en el ejercicio del derecho de
libertad religiosa, sino de suplencia de la atención social que debe prestar el Estado por sí
mismo, aunque puede llevarlas a cabo por otras instituciones”. V. tamén Corral Salvador, 2007,
299-300, e Sánchez Soler, 2002, 206.
1139
Sobre o patrimonio cultural católico, v. Presas Barrosa, 1998, 241-242. Os alicerces
xurídicos da cooperación entre o Estado e a igrexa católica neste campo atópanse no artigo 46
da Constitución e mais no artigo XV do acordo do 3 de xaneiro de 1979 entre o Estado español
e a Santa Sé sobre ensino e asuntos culturais.
1140 3
Neste sentido, cremos que Souto Paz (1995 , 325-326, e, de novo e literalmente, 1999,
611-612) non interpreta correctamente o artigo II cando afirma que a primeira fase só pode
estar vixente durante un prazo de tres anos. Tampouco acertan Contreras Mazarío e Celador
Angón (2005, 37) cando opinan que a primeira fase “debía haber finalizado en 1983”.
1141
V., sobre a etioloxía desta disposición adicional, Giménez y Martínez de Carvajal, 1994, 63-
68.
1142
Arza, 1988, 81-83, Corral Salvador, 2007, 303-304, García Hervás, 1995, 211-212,
Giménez y Martínez de Carvajal, 1994, 62-63 e 80, e Mostaza Rodríguez, 1980, 176-177.
Certamente, houbo un cambio técnico coa Lei 31/1990, do 27 de decembro, de orzamentos
xerais do Estado para 1991 (BOE do 28 de decembro), na que o Goberno de España e a
corporación católica, ao tempo que prorrogaban de facto a segunda fase, intentaban salvar
formalmente o incumprimento do previsto no acordo de 1979. A partir daquel momento, en
efecto, o que se lle foi entregando á igrexa católica foron cantidades mensuais en concepto de
entregas a conta da asignación tributaria, que nas seguintes leis de orzamentos xerais eran
elevadas a definitivas malia superaren o importe real da asignación tributaria. Desde o noso
punto de vista, polo tanto, non se sostén a opinión de Souto Paz (1995 3 , 326-327, e, de novo e
literalmente, 1999, 612-613) de que “ha quedado implantado plenamente el sistema de
asignación tributaria”, algo que, como acabamos de ver, non sucedería até o 1 de xaneiro de
2007. Para este asunto, v. García Hervás, 1994, 176-177, e, en termos moi parecidos, 1995,
216-228, Giménez y Martínez de Carvajal, 1994, 72-74, e Presas Barrosa, 1998, 263-268 e
280-286. Contreras Mazarío e Celador Angón (2005, 37-38) afirman confusamente que a
terceira fase comezou en 1991 “al implantarse teóricamente el sistema de asignación tributaria
puro”, pero matizan que, en realidade, “este sistema [...] se aproxima mucho al sistema mixto
de dotación presupuestaria y asignación tributaria”, é dícir, ao sistema da segunda fase, que é
o que, na nosa opinión, segue a ser. Nun sentido que nos parece igualmente confuso, cfr.
Corral Salvador, 2007, 306-307.
1143
Este convenio, que entrou en vigor o 1 de xaneiro de 2007, foi ratificado o 22 de decembro
de 2006 mediante un intercambio de notas entre a Nunciatura Apostólica en España e o
Ministerio de Asuntos Exteriores do Goberno de España. Porén, non é un instrumento
substitutorio do acordo de 1979, o que significa que un eventual intento de converter –por esta
vía do intercambio de notas– en indefinido ou estábel o sistema de asignación tributaria sería
perfectamente ilegal –aínda que, evidentemente, coherente coa corporatización da función
882