O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

tanto, unha consecuencia dela). 723 Esta pasaxe de Cárcel Ortí que acabamos de
reproducir remata cunha alusión ao posicionamento da igrexa católica ao lado
dos vencedores. Non é o único autor católico que repara neste feito, aínda que
algún, como González de Cardedal (1980, 31), afastado das coordenadas
nacionalcatólicas, o fai nun ton autocrítico: “Ante un país dividido en muertos y
vivos, en republicanos y nacionales, en rojos y negros, la iglesia había quedado
en un bando, trágicamente. Queriendo ser mediadora y pacificadora, quedó al
final del lado de los vencedores, apoyando su represión, acumulando silencio y
marginación religiosa sobre los que políticamente habían sido vencidos”.
O termo cruzada empezou a ser masivamente empregado xa a partir de
agosto de 1936, 724 e moitos bispos situáronse ao lado dos sublevados mesmo
antes do discurso do papa Pío XI La vostra presenza, do 14 de setembro, que
veu lexitimar a rebelión militar, aínda que en termos demasiado prudentes para o
bando nacionalista: o papa advertiu contra os perigos inherentes aos excesos
políticos, e avogou pola paz, polo ben común e polo perdón. 725 Coa Carta
colectiva de los obispos españoles a los de todo el mundo con motivo de la
guerra de España –cuxo proxecto, impulsado por Franco e implementado por
Gomá y Tomás, 726 databa de finais de febreiro de 1937, e que foi aprobada o 1
de xullo daquel ano e difundida masivamente un mes e medio despois (porque
Gomá y Tomás aínda intentou que a asinasen varios prelados 727 )–, o
episcopado español (a) autoxustificouse como o defensor da esencia espiritual
e dos intereses nacionais españois, (b) reduciu as moi complexas causas
socioeconómicas e políticas da guerra –quen loitaba a prol da relixión tamén o
facía a prol da conservación das estruturas socioeconómicas, do centralismo e
do autoritarismo– a unha simple loita entre a relixión e os seus inimigos, 728 (c)
diagnosticou a existencia de dúas Españas –a materialista e apóstata e a
nacional e verdadeira–, (d) deixou clara a súa implicación na Guerra Civil e (e)
situouse decididamente do lado dos que serían os vencedores, cuxos actos
amparou. Os bispos, representantes vitimizados dunha igrexa que
consideraban cruel e ilexitimamente perseguida, lamentaban unha guerra que
entendían inevitábel e necesaria –por mor da falta de respecto aos valores
católicos– e que debía rematar coa vitoria nacionalista. Como instrumento de
propaganda política, e malia o seu maniqueísmo ideolóxico, a carta colectiva
436