O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

A andaina da xerarquía corporativa da igrexa católica española cara á
transición política 682
Achegarnos socioloxicamente aos bispos españois –é dicir, ao groso da
xerarquía da igrexa católica española– pode axudarnos a comprender mellor o
sistema ao que pertencen, aínda que isto signifique adiantarnos en parte á
materia que desenvolveremos nos capítulos 19 e 20. En efecto, centrarémonos
nos períodos da ditadura franquista e da transición política, e especialmente
nos cambios habidos a partir do Concilio Vaticano II.
As características estruturais da xerarquía corporativa
Como xa tivemos ocasión de ver, o episcopado é a colectividade intermedia
que, xunto co núcleo dirixente integrado polo papa e a Curia, conforma a
xerarquía corporativa. Hai elementos estruturais que configuran
inevitabelmente esta colectividade como un elemento esencialmente
conservador e contrario aos cambios. Así, en principio, a función episcopal é un
rol dirixente vitalicio, aínda que desde o ano 1965 (durante o Concilio Vaticano
II) se lle puxo o (elevado) límite de 75 anos. Isto fixo que, no período
comprendido entre os anos 1940 e 1975, só ocupasen o cargo de bispo 177
homes. A media de ocupación do cargo achegouse aos 25 anos. Semella difícil
atopar outra xerarquía corporativa que chegase a esta cifra. Evidentemente, o
carácter vitalicio da función episcopal pode ser un atranco moi importante nos
procesos de adaptación da igrexa católica.
O sistema de selección para o episcopado español acentuaba este
factor conservador. Durante a ditadura franquista estivo vixente o privilexio de
presentación de bispos, que era un filtro realmente eficaz para impedir o
acceso ao episcopado dalgúns prelados non demasiado adictos ao réxime. A
partir de 1976, pola contra, a selección da xerarquía católica española xa foi
responsabilidade –formalmente exclusiva e realmente bastante autónoma– da
Santa Sé. A corporación católica tiña un complexo mecanismo interno de
filtrado, cuxos elementos eran a proposición de nomes por parte das
413