O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

SEGUNDA PARTE
Capítulo 3
128 Wallerstein e outros (1996, 39-40) entenden que a teoría da modernización é unha resposta
á pregunta que xurdiu despois de 1945 sobre se segue a estar xustificada a separación
intelectual entre o mundo occidental e o resto. Esta resposta contén dous elementos básicos:
(a) ambas áreas xa non se entenden como ontoloxicamente diferentes; e (b) todas a nacións,
os pobos e as áreas comparten un mesmo camiño común de modernización, aínda que se
atopan en diferentes lugares do camiño. “In terms of public policy, this was translated into a
worldwide concern with ‘development’, a term that was defined as the process by which a
country advanced along the universal path of modernization.” Para Martí i Puig (2001, 120)
estamos ante un aparato analítico de carácter holístico que conduce a formulacións
deterministas sobre o cambio político e a unha concepción normativa do réxime político
resultante do cambio. A este respecto, Vidal-Beneyto (2007d, 157) especifica que, de acordo
coa teoría da modernización, os réximes autoritarios (que estudaremos polo miúdo no capítulo
4) evolucionan naturalmente cara á democracia. Mansilla ([2003]) tamén repara en que as
teorías da modernización teñen unha orientación xeneralista ou universalista –na que os
fenómenos concretos son a miúdo simples casos específicos de aplicación das doutrinas
xerais–, toman os seus propios valores como absolutos e presupoñen a bondade intrínseca da
democracia e da modernización como metas normativas e obrigatorias da evolución histórica.
Segundo Schmitz e Sell (1999, 24 e 27), “the modernization paradigm did not disappear”, malia
que as súas debilidades fundamentais seguen presentes. A máis importante é a imposibilidade
de explicar os casos reais nos que a modernización non desemboca nunha democratización.
Wallerstein (1995 2 , 2), ademais, cuestiona o concepto de desenvolvemento, un fillo da ciencia
social decimonónica que se xeneralizou despois de 1945. A idea do desenvolvemento –unha
manifestación derivada do concepto de revolución industrial– é unha noción central que xera
falsas expectativas intelectuais e políticas e que lle debe a súa enorme influencia sobre a maior
parte da historiografía e das diferentes análises nomotéticas á súa corrección parcial, que a fai
parecer tan “persuasively self-evident”. Esta última expresión atópase, por certo, ao comezo da
Declaración de Independencia americana (“We hold these truths to be self-evident”), que
Röhrich (2006 2 , 75-78) entende como o documento que recolleu unha nova autoconcepción
americana que, partindo dunha pretensión de superioridade ideolóxica e moral, desembocaría
no imperialismo estadounidense. O autor sostén que na etioloxía deste imperialismo pode
detectarse a fusión entre a política expansionista (de base económica) e o espírito puritano de
cruzada (de base relixiosa, concretamente cristiá protestante). Os puritanos que emigraran aos
EUA estaban persuadidos de cumpriren unha misión relixiosa como pobo elixido nunha terra
prometida. Para eles, a fe democrática americana non abranguía unicamente a fe na
democracia, senón tamén no efecto democratizador da relixión americana. Estas ideas políticorelixiosas
acabaron desenvolvendo, até o día de hoxe, unha función ideolóxica de integración
nacional e de lexitimación da dominación imperial.
Para un percorrido polos diferentes modelos do cambio político –a teoría da modernización,
cos seus enfoques culturalista e desarrollista; a teoría da dependencia; os estudos sobre os
procesos de transición–, v. Martí i Puig, 2001. Saz Campos (2004, 155) está de acordo en que
as construcións funcionalistas derivan da teoría da modernización.
129 Martí i Puig, 2001, 103.
130 Almond, 1990, 241-242, 297-301 e 317.
131 Almond (1990, 40-50) propón unha representación da división da ciencia política articulada
ao redor das dimensións ideolóxica e metodolóxica:
Ideoloxía
Esquerda Dereita
Dura Esquerda dura Dereita dura
Metodoloxía
Branda Esquerda branda Dereita branda
No extremo brando figuran os estudos densamente descritivos, mentres no outro extremo se
atopan os estudos de carácter cuantitativo e econométrico, así como os que conteñen modelos
matemáticos, análises estatísticas, experimentos e mais simulacións computerizadas nos
traballos sobre a opinión pública. Na esquerda están os grupos da tradición marxista
771