O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

se eleva a case 10.000. Curiosamente, o mesmo autor (Cárcel Ortí, 2008, 26) amósase moito
máis comedido cando valora a Guerra Civil, que “fue un baño de sangre, pero no un holocausto
como el que provocó la Alemania nazi”. Cuenca Toribio (1985, 64) tamén fala de holocausto
sacerdotal.
735 Andrés-Gallego, Pazos e Llera, 1996, 18 e 36, Callahan, 2000, 283-284, Piñol, 1999, 86,
Raguer i Suñer, 2001, 175, e Ruiz Rico, 1977, 125-126.
Respecto da igrexa católica en Galiza, Carballo Carballo (1995, 159-161) observa que, a pesar
de que nin “os bispos nin representantes seus tiveron responsabilidade na sublevación [...], o
seu silencio ante as mortes de tantos galegos, algúns como A. Bóveda, católicos militantes”, é
explicábel polo “apoio episcopal á sublevación” e pola “alianza de Igrexa e sublevados”. Os
efectos desta alianza non tardaron en materializarse na vida cotiá da cidadanía. Os bispos
impuxéronlles servizos obrigatorios a todos os reclusos (“entre eles a asistencia obrigatoria á
misa dominical”) e encomendáronlles aos párrocos e aos mestres o ensino da relixión. Tamén
se regularon a “modestia” nas praias, a prohibición dos entroidos, a limitación dos horarios dos
bailes, etc.
736 Álvarez Bolado, 1995, 428-429, Armero, 1978, 43, Lannon, 1990, 246-247, Marquina Barrio,
1982, 158-160, e 1990, 64-65, Raguer i Suñer, 2001, 393-394, e Tusell Gómez, 1997, 44.
Álvarez Bolado (1995, 443-444) reproduce o texto da radiomensaxe de Pío XII, cousa que
tamén fai Marquina Barrio (1982, 159-161) parcialmente. Blázquez (1991, 45) confirma que
finalmente o novo papa “fue acogido con alborozo en España. Estaba considerado como más
afecto que su antecesor a la causa franquista”. Laboa Gallego (2000b, 373-375) matiza que as
relacións entre Pío XII e o réxime de Franco sempre estiveron presididas pola “aprensión y
desconfianza” do papa.
737 De feito, e segundo Juliá Díaz (2000, 81-83), a igrexa católica asumiu un control total do
ámbito educativo: “la educación fue territorio donde los católicos pudieron ejercer sin trabas
todo su poder”. Á igrexa, obviamente, interesáballe o sector educativo privado católico, o que
supuxo limitar os recursos destinados ao ensino público.
738 O que explica que, como observan Giner e Pérez Yruela (1998b, 129-130), só houbese
dúas corporacións con capacidade para actuaren libremente no réxime franquista: o exército e
a igrexa católica.
739 Até ben entrado o período correspondente ao subproceso de liberalización do proceso real
de transición política (v. capítulo 17).
740 V., no capítulo 14, a nosa posición sobre o suposto carácter antimoderno da ideoloxía
nacionalcatólica.
741 Pike (1974, 196-197) explica a idea que hai detrás desta fórmula cando expón como os
membros do Opus Dei “work collectively to maximize their capitalist skills so that the Spanish
nation will create adequate wealth not only to permit generous programs of government
paternalism, but also to spread sufficient purchasing power among the masses and produce
sufficient goods so that the masses may in general be kept politically dormant within the life stile
of consumerism”. En todo caso, e como subliña Lang (1981, 234), este programa do Opus Dei
coincidía amplamente cos intereses do capital internacional, o que non deixa de ser irónico se
se lembra, como fai Pérez Díaz (1987, 234), que foi precisamente a igrexa católica a que
amosou historicamente unha actitude ambivalente verbo do capitalismo. Hermet (1980, 109)
tamén repara en que o proxecto tecnocrático “comporte au moins le mérite de refléter un effort
rationnel d’adaptation de la pensée politique d’une fraction significative de l’extrême-droite
espagnole aux impératifs et aux possibilités de l’âge industriel”.
Por iso sería falaz, como insiste Juliá Díaz (2000, 94-100), presentar o desarrollismo como un
intento de democratización. De feito, e como indica Fusi Aizpurua (2000, 215), o principal
ideólogo desarrollista, Gonzalo Fernández de la Mora (ao que nos achegamos no capítulo 7),
era “un ensayista culto e inteligente y profundamente reaccionario y antiliberal”. Tamén Giner
(1971, 143-144) cre que o Opus Dei
has clearly not worked towards the establishment of a democratic state. Therefore it has contributed to the
process of institutionalizing patronage hierarchies and its own network of avenues of social mobility based on
favouritism in the midst of a class society already noted for its rigidity. Since class boundaries were hard to
cross while social promotion and mobility were much needed in a country entering a dynamic phase of its
social history, the Opus’ systems of patronage have provided channels to high status, even if at the price of
deep ideological commitment in their recruits.
Giner (1972b, 8 e 29) observa que o Opus Dei foi unha elite política que adquiriu protagonismo
despois de 1959, unha vez asinados os acordos cos EUA e co Fondo Monetario Internacional.
As reformas que había que implementar, e que levarían a unha fase de expansión económica,
830