O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

España se converteron en relacións diplomáticas oficiais. A partir de 1951, e precisamente co
apoio fundamental dos EUA, España foi admitida en varios órganos especializados da ONU. O
proceso culminou en decembro de 1955 coa plena integración, que (a) non impediu que moitos
países se xuntasen durante un longo período nun activo lobby antifranquista e (b) non supuxo a
plena normalización diplomática de España. Con todo, a primeira metade da década dos anos
cincuenta foi un período positivo para a ditadura: no contexto da Guerra Fría, o concordato coa
Santa Sé, os acordos cos EUA e mais a admisión na ONU acreditaron a respectabilidade do
réxime e a súa aceptabilidade como socio e aliado. Porén, as presións dos EUA non lograron
nunca que a España franquista entrase a formar parte da OTAN, porque a maior parte dos
países se resistiron a lexitimar a ditadura e a compartir con ela a defensa estratéxica de
Europa. (España converteuse en membro da OTAN en 1982.)
Sobre a política europea dos católicos españois, v. Moreno Juste, 2005. O autor (Moreno
Juste, 2005, 177-178) pensa que os acordos cos EUA e coa Santa Sé “entreabrieron la puerta
a una funcional, incompleta, limitada e incluso vergonzante inserción internacional de la
España de Franco”, cuxo mellor exemplo podería ser “el rechazo de las organizaciones
regionales europeas de mayor impronta política al ingreso de la dictadura franquista: ni la
NATO ni el Consejo de Europa en 1949, ni después la CECA en 1951 y desde los Tratados de
Roma en 1957, las Comunidades Europeas aceptaron nunca considerar al régimen de Franco
como un igual de las nuevas democracias europeas”.
Sobre a orixe do illamento internacional do réxime despótico franquista, v. Martínez Lillo, 2000,
325-326, e 2001, 91-92.
629 O acto de asinamento do concordato, segundo Laboa Gallego (2000b, 376-377), resultou
humillante para o Goberno español: “una vez más, la Santa Sede demostró sus reticencias al
reducir al mínimo el aparato representativo de la firma del Concordato, que fue casi
clandestina. Actitud que llevó al comedido Martín Artajo a quejarse amargamente”. Sobre este
episodio, v. tamén Martín de Santa Olalla Saludes, 2003, 201-202 e 245.
630 V. tamén Laboa Gallego, 2006a, 70. Para unha descrición da situación na que se atopaba o
réxime despótico español ao rematar a Segunda Guerra Mundial, v. Viñas Martín, 2003, 23 e
52-53: o ditador Franco debíalle o seu poder ao apoio das potencias do Eixe, de tal maneira
que, na época da derrota do fascismo, carecía por completo de respectabilidade internacional e
non podía contar nin coa simpatía dos países democráticos, nin tampouco coa da Unión
Soviética.
631 V. tamén Blázquez, 1991, 105-110, Hermet, 1981, 211, Laboa Gallego, 1981, 81-88, e
1988b, 18-22, Piñol, 1999, 146-148, e Puente Ojea, 1995 2 , 343-346. Rafael Calvo Serer, o
expoñente máis representativo do nacionalcatolicismo durante estes anos, teorizou –
inspirándose sobre todo en Menéndez Pelayo– a vertebración de España a través do
humanismo cristián moderno, entendido como unha cultura inspirada na fe católica. Sobre
Calvo Serer, v. tamén Hermet, 1980, 110 e 122-125.
Por outra banda, quizais fose este un dos momentos –entre outros apuntados aquí– onde
mellor se aprecia un dos atributos propios do clientelismo, é dicir, a relación patrón-cliente
como relación de intercambio desigual por mor das diferenzas de status: a igrexa católica
controlou a relación en detrimento das posíbeis pretensións do resto das institucións
franquistas.
Capítulo 14
632
Giner e Sevilla-Guzmán, 1975, 93-95, e Giner, Sevilla-Guzmán e Pérez Yruela, 1978, 125-
126.
633
Giner, Sevilla-Guzmán e Pérez Yruela (1978, 123, nota 13) citan a obra de Caetano Mosca,
The Ruling Class, New York, McGraw-Hill, 1932.
634
Giner e Sevilla-Guzmán, 1975, 96. Porén, os autores (Giner e Sevilla-Guzmán, 1975, 89)
non descoñecen que as ideoloxías que compoñen, en xeral, os “«modos de pensamiento» de
la fórmula política de estos regímenes [despótico-absolutistas]” tenden a “realizar la función
subyacente de justificar y sacralizar la desigualdad económica y «racionalizar» las
desigualdades sociales existentes”. V. tamén Giner, 1997 2 , 189-197. Remitímonos neste punto
aos capítulos 4 e 7, onde criticamos o recurso ao concepto de mentalidade de Geiger en Linz,
derivado da negación da ideoloxía como elemento constitutivo dos réximes autoritarios.
816