O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

decatou de que, para asegurar unha vida en común pacífica e ordenada nunha república
formada por cidadáns con intereses contrapostos, é preciso que exista unha crenza compartida
nunha comunidade de convivencia virtuosa. A Unión Europea estase a dotar de símbolos dun
culto cívico (a bandeira da Unión, o perfil do continente nos billetes de euro, etc.), e a
globalización podería estar dando lugar a unha incipiente relixión civil mundial. Pero a
experiencia histórica tamén demostra que a relixión civil pode renegar da virtude cívica e
dexenerar nunha ideoloxía totalitaria. Minkenberg e Willems (2002, 9) cren que Rousseau se
adiantou a Almond e Verba ao formular as bases da cultura política que ancoraron cognitiva e
afectivamente nas cabezas e nos corazóns dos cidadáns as regras de xogo da democracia
liberal.
Algúns autores afirman que estamos ante unha crise simbólica da política, que se manifesta na
desacralización das autoridades políticas. V. Aguirre Rojas, 2003b, 106-108.
688 V. capítulo 8.
689 Giner e Sarasa Urdiola, 1993, 51-52 e 81, e Giner, 1996a, 165.
690 Pla i Casadevall, 2006, 183.
691 Para Cuenca Toribio (1984, 73-75), a actitude dos católicos foi defensiva, o que desde o
primeiro momento condicionou fatalmente a súa capacidade creativa no novo réxime. Lannon
(1990, 214 e 224) coincide en que a igrexa católica reaccionou con medo e escepticismo.
692 De feito, e como precisa Cueva Merino (2007, 181), a “última década del régimen
monárquico podía ser ciertamente vista como una de clericalismo rampante”.
693 Arcebispo de Tarragona e presidente en funcións da Junta de Metropolitanos. Sobre este
prelado, v. Cárcel Ortí, 2008, 226-241, Cuenca Toribio, 1986, 548-549, e Tusell Gómez, 1997,
36. Segundo Piñol (1999, 93), a súa “tragedia personal fue la de anticiparse a su tiempo, la de
ser conciliar avant la lettre veinticinco años antes del Concilio Vaticano II y un precursor de la
Ostpolitik vaticana, iniciada por Juan XXIII y practicada por Pablo VI, con vistas a alcanzar
nuevos espacios de libertad para las iglesias del Este de Europa”. Cárcel Ortí (2008, 23), pola
contra, retrata a Vidal i Barraquer como un prelado “moderadamente proclive a la república”,
pero “en realidad [...] tan conservador como el cardenal Segura”, aínda que “más realista que el
primado de Toledo porque reconoció que la república continuaría y que lo mejor para la Iglesia
era entenderse con ella evitando enfrentamientos perjudiciales”.
694 Sobre este prelado, v. Cárcel Ortí, 2008, 135-156, e Cuenca Toribio, 1986, 548-549.
695 Berzosa Martínez, 2007, 94-99, Callahan, 2000, 224-271, Cárcel Ortí, 2008, 51-52, 54-55 e
376, Cuenca Toribio, 1985, 19-65, Cueva Merino, 2007, 184-185, Ferreiro Galguera, 2005, 24-
25, 31-32 e 54-59, Frías García, 2000, 32, 53-59, 78-95, 126, 131, 183-194, 209-214 e 724-
726, Gunther e Blough, 1980, 68 e 85-86, Lannon, 1990, 228, Marquina Barrio, 1982, 26-27,
Martín de Santa Olalla Saludes, 2003, 19, Martín Patino, 2007, 20, Meer Lecha-Marzo, 1978,
38-39 e 130-131, Montero García, 2007b, 108, Payne, 1984, 191, Pérez-Agote, 2003, 218,
Piñol, 1999, 68-70, Raguer i Suñer, 2001, 46-51, e Suárez Pertierra, 1978, 9-10, e 2001, 62-63.
Sometido a unha forte presión política –tanto do Goberno como da Santa Sé–, Segura Sáez
tivo que renunciar á súa condición de cardeal primado.
Para o católico Cárcel Ortí (2002, 145), a igrexa foille leal a unha República violentamente
anticristiá e anticlerical.
Entre as obras de referencia para o estudo das relacións entre o Estado e a igrexa católica
durante a II República Española atópanse Ferreiro Galguera, 2005, García Prous, 1996, e Frías
García, 2000.
696 Cfr. Callahan, 2000, 229-234, Lannon, 1990, 215-216, e Martín de Santa Olalla Saludes,
2003, 22.
697 No mesmo sentido, v. Laboa Gallego, 1981, 59, e Payne, 1984, 191-192.
Ferreiro Galguera (2005, 42-54 e 59-148) estuda o iter parlamentario dos artigos do proxecto
de Constitución relativos á cuestión relixiosa.
Sobre o discutido papel de Azaña durante o período constituínte, v. Cárcel Ortí, 2008, 86-87,
Cuenca Toribio, 1985, 36-37, Ferreiro Galguera, 2005, 101-105, García Santesmases, 2003,
228-229, Gutiérrez Inclán, 1976, Lannon, 1990, 219, Martín de Santa Olalla Saludes, 2003, 24-
26, Meer Lecha-Marzo, 1978, 133, 144-146 e 150-160, Payne, 1984, 196-197, Puente Ojea,
2007b, 393, e Raguer i Suñer, 1981, 56 [200]-64 [208], e 2001, 52-58. Azaña, daquela ministro
da Guerra, estaba convencido da necesidade de aproveitar a oportunidade histórica de
fortalecer o Estado laico en detrimento da igrexa católica, tendo en conta especialmente que,
nos campos cultural e intelectual, o país mudara até o punto de que, como dixo o estadista na
súa célebre e brillante intervención parlamentaria na noite do 13 ao 14 de outubro de 1931 –
823