O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

principios que informan a crítica do coñecemento tamén están condicionados
social e historicamente. 86
Nesta liña, Dijk (1998), desde o seu achegamento multidisciplinario,
afirma que na historia da ciencia son moitos os coñecementos científicos e os
métodos que poden estar baseados sobre ideoloxías que forman parte do
interese das elites ou dos propios estudosos. Aínda que o coñecemento
sociocultural xeral e a maior parte dos criterios de verdade poden ser
compartidos por varios grupos –é dicir, aínda que non todo coñecemento de
grupo sexa ideolóxico–, existen crenzas e criterios de verdade relacionados cos
intereses dun grupo determinado que poden estar baseados na ideoloxía e,
polo tanto, poden ser rexeitados por outros grupos como opinións, mentiras ou
fantasías. Mesmo os criterios de coñecemento –sobre, v.g., a fiabilidade das
fontes, a pertinencia da información ou a dispoñibilidade de datos– serven os
intereses do grupo ideolóxico na medida en que poden incluír xuízos de valor.
Polo tanto, o coñecemento é controlábel ideoloxicamente, porque é posíbel
seleccionar conceptos e criterios de verdade específicos dun grupo, con
atribución de credibilidade a instancias de verdade como un deus, a ciencia, un
partido ou un sindicato. Unha descrición exterior –en contra do que van pensar
os membros do grupo– considerará este coñecemento e os seus criterios de
verdade como ideolóxicos. Polo tanto, e por definición, o coñecemento sempre
é relativo, porque responde aos criterios de “verdade” dun grupo. 87
A este respecto, Mannheim recórdanos (a) que en determinadas esferas
do pensamento –v.g. nos temas históricos, nos que as formulacións
relacionadas con problemas e construcións conceptuais son o produto,
precisamente, da propia experiencia histórica– é inimaxinábel unha verdade
absoluta, independente dos valores e da posición social do suxeito, e (b) que o
concepto de verdade non é historicamente nin accidental, nin fortuíto, nin
inmutábel, senón que obedece a determinados modos de pensamento ligados
a unha época concreta. 88
69