O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

autonomía dos líderes políticos españois verbo dos electores e os grupos sociais tería así a súa
orixe nos pactos por arriba durante a transición, que provocaron que o réxime democrático sexa
relativamente restritivo e que as decisións estean fortemente concentradas nos dirixentes dos
partidos políticos. Predominan as decisións unilaterais e tendenciosas dos gobernantes mentres
se mantén unha baixa participación social. Vidal-Beneyto (2007d, 23-24) coincide amplamente
con Soto Carmona na valoración da democracia española, que, “con su conformismo
parlamentario, con su obsesión partidaria por el poder y con su vocación de control social”, está
“cada vez más alejada de la voluntad popular” e tende cara á “confirmación del orden y de las
clases dominantes”.
Para Garcés (1996, 171-174), a restauración da monarquía –que Franco decidiu en 1969
designando a Juan Carlos de Borbón como sucesor seu e preterindo o conde de Barcelona–
encaixaba perfectamente nos plans estadounidenses: o futuro rei, formado por Franco,
“continuaba así automáticamente dentro de la Coalición de la Guerra Fría, si bien se le
reconocía autonomía para devolver a los españoles su soberanía interior pero en ningún caso
la exterior”. A “pausada operación sucesoria” de Juan Carlos de Borbón estaba investida da
lexitimidade derivada do golpe de Estado do 18 de xullo de 1939, pero carecía por completo de
lexitimidade dinástica. Por iso, o futuro monarca desenvolveu unha estratexia –aceptada pola
oposición socialista e comunista, só formalmente republicana– orientada cara á procura da
“legitimación democrática, facilitando con ello la recuperación de las libertades civiles y
políticas”, aínda que rexeitase “la revisión crítica de la Dictadura, tanto de su origen como de su
obra”, e excluíse un pronunciamento cidadán sobre a forma de Estado. Téñase en conta que,
segundo recolle Garcés (1996, 170-171), no informe sociolóxico da Fundación FOESSA do ano
1970, o 49,4% dos españois prefería a república como sistema posfranquista, fronte a un
20,8% que prefería a monarquía.
En contra do que semella significar este último dato sociolóxico, Aguilar Fernández (1996a,
230, 232-239 e 360) opina que a preocupación da sociedade española por non repetir os erros
que acabaran coa II República conduciu a que se procurase non reproducir o deseño
institucional republicano, o que explica a preferencia pola forma monárquica de goberno.
Ademais, a opción monárquica pode ser interpretada, segundo esta autora, como unha das
estratexias postas en marcha para evitar “tanto la ruptura del régimen como la contienda”: “se
procedió a la búsqueda de nuevas [sic] instituciones que pudieran contribuir a estabilizar la
situación”. O rei, que até a morte de Franco non semellara amosar ningunha predisposición
cara á democracia, probou despois que posuía unha gran habilidade negociadora –da que a
ambigüidade foi un ingrediente esencial–, desempeñou con fortuna un papel moderador,
neutral e estabilizador, e foi quen de obter un amplo apoio popular. Malia que o PSOE e outros
grupos menores mantiveron durante un tempo unha actitude testemuñal, ningún partido
cuestionou seriamente a lexitimidade do monarca. Xa en 1977, o PCE pactou co Goberno de
España, entre outras cousas, a aceptación da monarquía (e, polo tanto, a renuncia ao
referendo sobre esta cuestión previo ao referendo sobre a Constitución) a cambio da súa
legalización. Os pequenos partidos republicanos foron excluídos das eleccións de 1977 para
evitar o que sucedera nas últimas eleccións municipais da monarquía de Afonso XIII: que “los
resultados de unas simples elecciones volvieran a servir de plebiscito sobre la forma de
Estado”. Privado da lexitimidade dinástica (a restauración monárquica debera producirse na
figura de seu pai, o conde de Barcelona), o rei comezou a súa andaina equipado unicamente
coa lexitimidade de orixe franquista.
804
Sobre o Partido Socialista Popular, v. García San Miguel, 1981, 126-127.
805
Sobre o Partido Comunista de España durante a transición, v. García San Miguel, 1981,
128-130 e 149-153.
806
Peces-Barba Martínez (1988, 28, 31, 38-39, 63, 137, 147-150 e 183) admite que o PSOE se
sentiu incómodo defendendo a súa histórica opción republicana, que mantivo por motivos
tácticos coa intención de abandonala a medio prazo. O voto particular republicano do PSOE
aínda foi defendido na comisión constitucional.
807
Calleja Sáenz de Navarrete, 1988, 43. Segundo Díaz-Salazar Martín (2006, 199), a
legalización mesmo “contó con el apoyo de los dirigentes de la Conferencia Episcopal”.
808
Capella (2003, 30-31) critica as dubidosas credenciais democráticas deste proceso
electoral.
839