12.04.2013 Views

O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

949 Iribarren Rodríguez (1992, 255-256) ofrece un <strong>da</strong>to significativo: “Algunos obispos italianos,<br />

un yugoslavo y los españoles que habían hablado hasta dicho día 11 [de outubro de 1963] eran<br />

los únicos que mostraron oposición” no tema <strong>da</strong> colexiali<strong>da</strong>de. De todos os xeitos, os prelados<br />

españois non actuaron en bloque.<br />

950 Nesta cuestión <strong>da</strong> liber<strong>da</strong>de relixiosa, como apunta Alberigo (2005, 115), “la mayor<br />

oposición vino de los obispos italianos y españoles, que vivían to<strong>da</strong>vía en un clima de<br />

protección estatal (concor<strong>da</strong>tos) y temían por la suerte de los privilegios de sus Iglesias”. A<br />

actitude española contra a liber<strong>da</strong>de relixiosa foi especialmente belixerante (Alberigo, 2005,<br />

123 e 140-141). Iribarren Rodríguez (1992, 255-256 e 259-265) detense nesta cuestión:<br />

Cuando empezó a esbozarse el esquema de la libertad religiosa –hierro rusiente para España–, el<br />

único voto en contra de la totali<strong>da</strong>d fue el del cardenal Arriba. Se tomó un poco a broma su apelación a las<br />

prohibiciones del derecho canónico –ya que el Concilio hace el derecho y no está sujeto a cánones– y se<br />

consideró ingenua su petición de que el Concilio rogara a los protestantes la renuncia al proselitismo en los<br />

países católicos.<br />

Alguns obispos an<strong>da</strong>ban desconsolados; en la Embaja<strong>da</strong> española cerca de la Santa Sede se<br />

palpaba la consternación, y en los alrededores, el regocijo.<br />

Con todo, no tema <strong>da</strong> liber<strong>da</strong>de relixiosa tampouco houbo finalmente unha actuación en bloque<br />

do episcopado español: os bispos que non se opuxeron gar<strong>da</strong>ron silencio. Iribarren Rodríguez<br />

(1992, 259-265) reproduce unha carta persoal de “algunos [bispos] españoles” ao papa, na que<br />

se contén “el más brillante alegato contra la libertad religiosa”. A carta alude ao feito de que “el<br />

nuevo principio que se pretende establecer transforma en delito la historia de la Iglesia si se<br />

mira al pasado, y quita a ésta to<strong>da</strong> posibili<strong>da</strong>d de control de los resultados si se mira al<br />

porvenir”. V. tamén Laboa Gallego, 1988b, 14 e 23, e Piñol, 1999, 268.<br />

Pero non foi só a igrexa española a que se alarmou ante o cariz que estaban a adquirir os<br />

debates sobre a liber<strong>da</strong>de relixiosa. Como relata Piñol (1999, 202-203), o propio Franco e mais<br />

o seu ministro de Asuntos Exteriores presionaron o papa Paulo VI advertíndoo do difícil que<br />

resultaría cohonestar o carácter confesional do <strong>Estado</strong> español coas orientacións sobre a<br />

liber<strong>da</strong>de relixiosa que se perfilaban en Roma.<br />

951 En Méri<strong>da</strong>, 1982, 66-67 e 74.<br />

952 En Méri<strong>da</strong>, 1982, 44-61; v. tamén Cuenca Toribio, 1986, 566-567. Durante o concilio, o<br />

zaragozano José María Bueno Monreal –que Chao Rego (2007, 489) sitúa no grupo ideolóxico<br />

dos árbitros, xunto a Enrique y Tarancón– formou parte <strong>da</strong> Comisión Conciliar dos Bispos.<br />

Sostén, por certo, varias teorías significativas. Así, a de que a igrexa católica non estivo “ni a<br />

favor ni en contra” do “Movimiento Nacional contra el marxismo”; a de que, durante o réxime<br />

franquista, “la Iglesia era ayu<strong>da</strong><strong>da</strong> y respeta<strong>da</strong>, pero no tenía preponderancia como tal”; ou a<br />

de que os “miles de millones [de pesetas recibidos pola igrexa católica do erario público<br />

durante a ditadura] no nos los ha <strong>da</strong>do nadie, sino el deber de un <strong>Estado</strong> de reconstruir lo que<br />

la guerra ha destrozado y es para el servicio del pueblo” (en Méri<strong>da</strong>, 1982, 55-56). En<br />

coherencia con estas teorías, Bueno Monreal deixa constancia dunha anécdota: “en cierta<br />

ocasión que el Caudillo me dijo, por no sé qué incidente, muy afectado: «La Iglesia está en<br />

contra mía», yo le respondí: «No, la Iglesia no está contra usted ni a favor de usted. La Iglesia<br />

está a favor de la ver<strong>da</strong>d y la justicia.»” (en Méri<strong>da</strong>, 1982, 60).<br />

953 En Méri<strong>da</strong>, 1982, 48-49.<br />

954 Concilio Ecuménico Vaticano II, 1965c. Para un estudo <strong>da</strong> xestación deste documento<br />

conciliar, v. Pérez-Llanta<strong>da</strong> Gutiérrez, 1974, 39-52. V. tamén Álvarez Espinosa, 2003, 196-197,<br />

Martín de Santa Olalla Saludes, 2005, 39-43 –que salienta que a declaración “afectaba a hasta<br />

cinco artículos del Concor<strong>da</strong>to de 1953, precisamente los cinco primeros”– e Raguer i Suñer,<br />

2006b, 231, 277-282, 296, 342-343 e 345-351.<br />

955 Raguer i Suñer, 2006b, 277, 281 e 347-348.<br />

956 Pérez-Llanta<strong>da</strong> Gutiérrez, 1974, 58 e 239. Sobre o contido do dereito á liber<strong>da</strong>de relixiosa<br />

neste documento conciliar, v. Pérez-Llanta<strong>da</strong> Gutiérrez, 1974, 87-115.<br />

957 Concilio Ecuménico Vaticano II, 1965b. V. Álvarez Espinosa, 2003, 197, e Berzosa Martínez,<br />

2007, 64-91, onde se analiza o núm. 76 deste documento conciliar –sobre a relación entre a<br />

comuni<strong>da</strong>de política e a igrexa católica–. Para un achegamento ao proceso de elaboración do<br />

documento, v. Pozo Sánchez, 1993, e Berzosa Martínez, 2007, 51-63. González Ruiz (1985,<br />

49-51) foi un dos autores intelectuais deste documento, segundo relata el mesmo. É<br />

interesante unha observación de Laboa Gallego (1988b, 27):<br />

La Gaudium et Spes se convirtió en España, <strong>da</strong><strong>da</strong>s sus condiciones sociopolíticas y el modelo de<br />

Iglesia que había predominado, en un documento crucial. No sólo el régimen político imperante, sino una<br />

buena parte del mundo católico se sintieron desconcertados y agredidos. De hecho, en este documento<br />

que<strong>da</strong>ba en entredicho todo el sistema sociopolítico español. Se reconocía el derecho de los obreros a<br />

858

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!