O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

catolicismo español tardase tanto en producirse obedeceu a varias razóns: (a)
A pervivencia do carlismo até finais do século XIX e a transferencia dos seus
apoios cara ao integrismo extremista tras a derrota da causa carlista. 380
Evidentemente, neste contexto de mobilización relixiosa integrista e tamén
rexional-nacionalista dos laicos católicos, a xerarquía eclesiástica tivo que
procurar non entrar en conflito co Estado. (b) Un partido católico parecía
innecesario en vista do ordenamento constitucional da Restauración –a
Constitución de 1876– e das políticas dos partidos dominantes durante este
período. 381 O carácter oficial do catolicismo e mais a gran influencia da
xerarquía eclesiástica permitían desbotar outras formas de mobilización
católica. (c) Desde outra perspectiva, o que se daba era unha situación de
dependencia política e económica 382 da igrexa católica verbo do Estado. (d)
Por outra banda, o catolicismo estaba politicamente dividido entre os integristas
e os mestizos, que aceptaban o réxime. (e) A xerarquía non apoiaba a
participación activa dos segrares na vida pública, posibelmente por medo a que
isto puidese proporcionarlles aos integristas unha nova plataforma. (f) O
subdesenvolvemento e a desamortización minguaron a influencia da igrexa
católica entre a poboación até o comezo do século XX, cando apareceron a
ACNP (1908), o xornal El Debate (1911) e a ACE (que naceu máis tarde que
noutros países europeos). (g) Ao igual do que, en xeral, lle sucedeu ao laicado
católico durante o que xa era a época da política de masas, a ACE atopou
serios atrancos para a súa mobilización na decisión do Vaticano de non apoiar
a existencia de partidos católicos (encíclica Cum multa do 8 de decembro de
1882) e mais na súa presenza limitada aos territorios máis desenvolvidos de
España.
En 1908, como acabamos de ver, naceu a ACNP, unha pequena e
selecta organización católica laica de inspiración xesuíta formada por altos
funcionarios, profesionais e profesores universitarios, 383 da que se nutrirían as
elites gobernamentais españolas e que tería un papel político decisivo durante
a II República e o réxime de Franco. 384 Os católicos españois, unha vez
desaparecidos a monarquía e mais os partidos dinásticos, chegaron aos anos
trinta sen unha organización de masas que lle puidese facer fronte ao
anticlericalismo republicano, socialista e anarcosindicalista. Á vez, a igrexa
244