O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

posición de dominación nun país semiperiférico e semidesenvolvido, desde a
que poder exercer un control total sobre os campos social, político e ideolóxico
e tutelar así o proceso de modernización. Por iso a ditadura recorreu con
prudencia á mobilización política: utilizou este recurso intensamente, pero
limitándoo ás clases media e media alta. O pluralismo dentro do réxime
despótico español quedou circunscrito á coalición reaccionaria –na que
coincidían os sectores altos da sociedade e mais as clases de servizo: o
exército, os falanxistas, os monárquicos, os carlistas tradicionalistas ou os
católicos–, mentres os sectores populares e democráticos foron sometidos a
unha severa vixilancia. O Estado estivo sempre baixo o control do conxunto da
coalición reaccionaria –nunca de ningún grupo concreto–, que pretendía
defender os intereses xerais pero cuxo obxectivo último era a blindaxe da súa
dominación de clase.
Entre 1936 e 1939 –durante a Guerra Civil, a primeira etapa da ditadura
franquista–, o fascismo foi unha referencia ideolóxica de primeiro rango, pero
as diferentes tendencias da coalición reaccionaria tamén compartían a
adhesión ao nacionalcatolicismo. A centralidade ideolóxica do fascismo
mantívose durante unha boa parte da segunda etapa, entre 1939 e 1947, pero
o réxime despótico tivo que realizar unha operación de destotalización formal
cando, tras a Segunda Guerra Mundial, se fixo evidente o seu illamento entre
os Estados occidentais. Na procura dunha lexitimación internacional que
asegurase a supervivencia do réxime foron fundamentais os recursos da igrexa
católica, que deste xeito mellorou a súa posición dentro do campo político
español. Unha posición que quedaría consolidada a partir de 1947, na terceira
e derradeira etapa dun réxime que, entre 1950 e 1953, conseguiu o seu
propósito de sobrevivir mediante a supresión das sancións da ONU e os
asinamentos do concordato coa Santa Sé e dos acordos bilaterais cos EUA.
Se as diversas elites franquistas se sucederon nas posicións centrais do
campo político foi porque o ditador, celoso da súa posición de dominación
absoluta e empeñado na supervivencia do seu réxime, elixiu os xestores máis
acaídos para cada conxuntura interna e internacional e quixo impedir que se
producise unha acumulación excesiva de recursos nun único grupo
hexemónico. Polo tanto, o pluralismo do réxime despótico franquista foi un
676