O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

unha obra divina; aínda que, evidentemente, o persoal da Santa Sé non é alleo ás tentacións
da ambición e do poder. Malia a evidente eficiencia do aparato curial, o ritmo de traballo non
parece ser precisamente frenético, se atendemos unha célebre anécdota. Nunha ocasión, o
presidente dos EUA, Dwight D. Eisenhower, preguntoulle ao papa Xoán XXIII cantas persoas
traballaban no Vaticano, e o papa contestoulle: “Espero que a metade” (Pfeifer, 2006, 24-26).
Na cultura profesional curial tamén é importante a discreción. A supervivencia depende dunha
norma non escrita recollida por Reese (2003 6 , 164): “Non penses. Se pensas, non fales. Se
pensas e falas, non escribas. Se pensas e falas e escribes, non asines. Se pensas e falas e
escribes e asinas, non te sorprendas” (a versión galega deste texto é nosa). Ynfante (2004, 82)
entende que a burocracia da Santa Sé, “torpe y complicada”, está dominada polo culto ao
segredo e á autoridade, mentres Kallscheuer (2005, 10) cre que o órgano de dirección da
igrexa católica é reducido, o que favorece a súa capacidade de manobra política e diplomática.
539 Respecto da Cidade do Vaticano, Puente Egido (1965, 103, nota 18) observa: “Bastaría
poner en parangón la doctrina católica sobre el Estado, y en particular la de los derechos
fundamentales humanos (libertad de conciencia, libertad de asociación y reunión, libertad de
cambio de residencia, de trabajo, etc.) con la legislación vaticana para comprobar que apenas
podría citarse un Estado que más radicalmente los desconociera, si es que la Ciudad del
Vaticano fuera un Estado.” De feito, a cuestión dos dereitos e libertades fundamentais si estivo
presente na axenda política da Santa Sé, como sinala Gutiérrez (1987, 12) cando se refire ao
frustrado proxecto de Lei fundamental da igrexa “–que la Comisión para la reforma del Código
[de dereito canónico] elaboró a lo largo de dieiciséis años de trabajo– en la que se intentaban
declarar los derechos fundamentales de todos los fieles y los correspondientes a la
organización jerárquica en sus distintos grados, arbitrando a la vez los medios para la tutela de
esos derechos, mediante el establecimiento de una jerarquía de las normas canónicas y de su
fuente de producción. El proyecto no ha llegado a promulgarse”. O mesmo autor (Gutiérrez,
1987, 119-143) analiza polo miúdo os detalles da elaboración, así como a natureza e o contido
do proxecto.
540 Ynfante (2004, 13) explica a curiosa orixe do nome:
la palabra deriva del latín vates, que significa «echadores de buenaventura». En los tiempos del paganismo
los profesionales de las cartas se sentaban todos los días en una ladera próxima a la orilla occidental del río
Tíber procurando atraer incautos transeúntes a quienes anunciar el porvenir, y acabaron por dar el nombre
de Vaticano a esa elevación del terreno, también considerada luego una más de las colinas de Roma.
541 Para un achegamento á historia destes acordos, v. Burleigh, 2006, 99-100, Erbacher, 2008,
19-20, e Rossi, 2005 3 , 18-22. Sobre a controvertida natureza destes acordos desde a
perspectiva do dereito internacional público, v. Puente Egido, 1965, 37-51.
542 Código de dereito canónico, canon 361. Como precisan López Vidal (2003, 316), Pfeifer
(2006, 18-19) e Reese (2003 6 , 18), a Santa Sé é unha entidade extraterritorial cuxa soberanía
abrangue a Cidade do Vaticano e outros lugares (en Roma, a Universidade Gregoriana, o
palacio pontificio e algunhas igrexas; a uns 30 km da capital, a residencia estival de
Castelgandolfo).
543 Sobre a chamada cuestión romana (1870-1929), é dicir, os problemas para cohonestar a
construción nacional italiana e a soberanía territorial da Santa Sé, v. Corral Salvador, 2007,
124-125, Pfeifer, 2006, 13-14, e Puente Egido, 1965, 13-36. Sobre as singularidades e as
limitacións da soberanía territorial da Santa Sé sobre o Vaticano nos acordos de Letrán, v.
Pfeifer, 2006, 14-15, e Puente Egido, 1965, 53-58. Sobre a moi estreita e peculiar relación
entre o Estado da Cidade do Vaticano e Italia, v. Puente Egido, 1965, 83-85.
544 Sobre esta cidadanía sui generis do Vaticano, v. Erbacher, 2008, 24-25, López Vidal, 2003,
122 e 317, Pfeifer, 2006, 21-22, Puente Egido, 1965, 53-65, Reese, 2003 6 , 18, Rossi, 2005 3 ,
22-24, e Ynfante, 2004, 197. A cidadanía vaticana é, por regra xeral, provisional. Adquírese por
concesión papal, e as poucas persoas que nacen dentro da cidade perden a nacionalidade aos
28 anos. Os cardeais adquiren a nacionalidade automaticamente. Os gardas suízos perden a
nacionalidade vaticana cando voltan para Suíza.
545 Pola contra, si ten unha lingua oficial, o latín, unha bandeira, un himno (cuxa música foi
composta por Gounod), un importante patrimonio e un potente aparato financeiro, que nos
últimos anos afronta graves problemas (v. Boberski, 2006, 161-168, Erbacher, 2008, 26-27 e
68-73, López Vidal, 2003, 319, Reese, 2003 6 , 202-229, Rossi, 2005 3 , 24-25, 47 e 75-83, e
Ynfante, 2004, 95-96 e 178-342). Unhas amenas descricións do Estado do Vaticano poden
lerse en López Vidal, 2003, 316-320, e en Ynfante, 2004, 191-192.
546 Puente Egido, 1965, 101. Souto Paz (1995 3 , 186-187) subliña que a cuestión da
subxectividade internacional da corporación católica non é unha cuestión pacífica entre os
807