O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

sistema social é unha asociación coordinada dun xeito imperativo, é dicir, que a orde social se
basea máis sobre o exercicio dun poder lexítimo e necesario –que recorre á dominación, á
coerción e á loita– que sobre a colaboración –a harmonía–. En toda estrutura autoritaria existen
posicións de dominación –que posúen a autoridade– e posicións de sumisión –desprovistas de
autoridade–, que están nunha situación de antagonismo estruturalmente determinada. Os
grupos antagónicos son as clases sociais, que –de acordo co modelo liberal da competencia
regulamentada entre individuos libres e iguais– compiten entre elas de acordo cunhas regras
comunmente aceptadas e respectan o dereito do vencedor. De maneira que o conflito se
resolve mediante a selección social dos individuos mellor dotados. Quen triunfa –quen accede
ás posicións de dominación– é o mellor, o que ten máis méritos. O conflito aparece así como
un fenómeno necesario, útil e lexítimo. Atopámonos de novo coa crenza funcionalista de que a
persecución racional do interese individual é unha lei natural e eterna que produce o ben
común e o progreso económico da colectividade. En conclusión, estes modelos conflituais –
cuxo conservadorismo non resulta tan evidente como o dos modelos máis ortodoxos– sonlles
fieis ao funcionalismo e á ideoloxía burguesa: a desigualdade económica, social e política non
é inxusta –ao contrario: debe ser favorecida– porque é unha manifestación da desigualdade
natural entre os individuos.
157 Giner, 1974, 161-172, 177-178 e 219.
158 Entre os que hai que contar a Wallerstein (1995 2 , 266), que entende a súa world-systems
analysis (á que nos achegamos brevemente no capítulo 1) precisamente como “a critique of
existing dominant views in the various social sciences, and primarily of developmentalism and
modernization theory which seemed to dominate social science worldwide during the 1960s”.
Esta crítica está enmarcada na reacción contra “the ideologized positivism and false apoliticism
that had been the counterpart within world social science of the US hegemonic world view”.
159 Sobre o modelo que produce este movemento, v. Martí i Puig, 2001, 111-114. Para Golfrank
(2000, 164), os autores que habería que encadrar no movemento da dependencia, á parte de
Wallerstein, son Paul A. Baran, Samir Amin, Fernando Henrique Cardoso, Theotonio dos
Santos, Arghiri Emmanuel, Andre Gunder Frank, Aníbal Quijano e Dudley Seers.
160 Kesselman (1973, 153), en efecto, anota: “As a result of Western political and cultural
hegemony, the ethnocentric notion has been encouraged that only the West’s political
development represents a valid model”.
161 Velaquí outro exemplo dunha estratexia de conservación utilizada por un individuo que
ocupa unha posición de dominación dentro do campo científico: a descualificación dos axentes
que cuestionan a centralidade do seu modelo mesturando ciencia e ideoloxía. Como xa vimos
no capítulo 1, aqueles que defenden a ortodoxia dentro do campo sosteñen que a súa
actividade está guiada por estritos criterios de cientificidade e de neutralidade.
162 Almond, 1990, 304-315 e 339.
163 Aquí, Martí i Puig recolle a observación de Agüero Piwonka e Torcal Loriente (1993, 332):
“los estudios sobre democratización pasaron del análisis de las «precondiciones funcionales»
de la democracia, predominante hasta entonces [...], al estudio de las opciones estratégicas de
las élites políticas que todo cambio de régimen entraña”.
164 Díaz Gijón, 1996, 91-92, Andrés Sanz, 1998, e Soto Carmona, 1998, 19-20.
165 Esta é tamén unha tese sostida polos autores marxistas; así, v.g., Nicos Poulantzas, 1975.
166 Díaz Gijón, 1996, 93-100, e Andrés Sanz, 1980.
167 Sobre o “género discursivo que conocemos como «Antología»”, v. Pozuelo Yvancos, 2000,
125-126. O antólogo leva a cabo unha selección “que opera en la línea de canonización”.
168 Unha narración absolutamente dominante e omnipresente, como afirma André-Bazzana
(2006, 17):
Libros de historia, publicaciones en la prensa, aniversarios mediatizados...Todo ello contribuye
desde hace más de veinte años a difundir de la Transición una interpretación particular, prácticamente
unánime y, en todo caso, oficial y dominante. Oficial, lo es en la medida en que es propagada por los medios
de comunicación de masas y las representaciones políticas oficiales; también es dominante en el sentido de
que la vemos expresada de manera uniforme en todo el país.
Un discurso dominante y omnipresente; es exactamente lo que concluimos al incursionar en la
abundante literatura dedicada a las transiciones en general y a España en particular. La cantidad de datos
impresos sobre esos temas es realmente impresionante; hay una mezcla de obras académicas, periodísticas,
biográficas o autobiográficas, ensayos más o menos filosóficos, manuales de historia y hasta discursos
políticos... sin olvidar la prensa que propaga y divulga también el mensaje oficial contribuyendo a insertarlo
en la cotidianeidad de la opinión pública.
169 Laudan, 1977, 226-229.
774