O Estado oculto - Repositorio Institucional da USC - Universidade ...

As clientelas das que se abasteceu a elite política do réxime franquista –
é dicir, os sectores que fixeron posíbeis as carreiras políticas (sobre todo até
finais dos anos 50)– foron a alta xerarquía militar –o exército foi o vieiro
principal cara ás posicións de poder–, a alta burguesía agraria, industrial e
financeira, a aristocracia e os núcleos monárquicos, o partido único –Falange
Española Tradicionalista y de las JONS, que destacou no bloque do poder
como consecuencia da natureza do réxime, que se autodefinía como
totalitario–, os corpos funcionariais de elite –letrados do Consejo de Estado,
diplomáticos, catedráticos de universidade, enxeñeiros de camiños, enxeñeiros
agrónomos, xuíces, fiscais, etc.– e, por suposto, a igrexa católica. Estes
centros clientelares tiñan en común un carácter esencialmente xerárquico e
unha natureza institucional. No caso específico da igrexa católica, tratábase
ademais dunha corporación de rancio sabor estamental. Os intereses destas
clientelas eran dispares, pero presentaban un notábel grao de articulación e de
agregación. O que as unía pesaba moito máis que o que as separaba.
Era preciso cumprir o requisito da dobre lealdade ao caudillo e ao réxime
para conseguir ou manter un cargo político de relevancia. Á marxe deste
requisito había outros factores que operaban positivamente: a riqueza, o
parentesco, a amizade, a pertenza a determinados corpos da administración
pública, etc. O propio Franco marcou a pauta ao nomear para postos de
máxima responsabilidade a parentes, amigos, compañeiros de armas nacidos
en Ferrol (a súa cidade natal) e oficiais de promocións próximas á súa. En
definitiva, no réxime franquista –coa súa lexitimidade derivada do golpe de
Estado de xullo de 1936–, foi o caudillo carismático quen designou as elites. E
este sistema que rexeu a selección da elite política franquista reforzouse
permanentemente. En efecto, o poder político presidido polo xeneral Franco
seleccionou a elite e, a través deste proceso de cooptación, asegurou a
continuidade da súa lexitimidade e da súa permanencia, xa que a elite lle debía
a súa condición á vontade do xefe.
A Guerra Civil Española presentouse como unha cruzada na que a
vitoria relixiosa debía beneficiar o seu principal protagonista, a igrexa católica,
que pasou a ser un dos piares da política, da ideoloxía e mais da organización
do Estado que xurdiu da contenda, amén de canteira de provisión de cadros. A
445